Zelfstudie Vriendelijk Orde Houden in de Klas

Op deze pagina

  1. Aanspreekvorm
  2. Volgorde van werken
  3. Definitie docentgestuurd onderwijs en leerlinggestuurd onderwijs
  4. Orde Maken
  5. Verschillen: primair- en voortgezet onderwijs
  6. Verschillen: preventief en curatief
  7. Terminologie Vriendelijk Orde Houden
  8. Hulpmiddelen VOH
  9. Vaste rubrieken per module
  10. Beginnen met VOH – Schoolbreed?
  11. Credits

Welkom op de zelfstudiepagina van Vriendelijk Orde Houden. We delen alle informatie gratis en vrijblijvend. Als u ons citeert, dan graag met bronvermelding. Heeft u vragen, neem dan contact met ons, bestel een persoonlijke Cursus, een Teamtraining of bestel ons Cursusboek.

Wij raden u aan om eerst deze zelfstudiepagina te lezen voordat u aan de slag gaat met ons cursusmateriaal.

Introductie video

Voor meer informatie bekijk hier onze overige introductievideo’s.

1. Aanspreekvorm

  1. VOH onderscheidt invalshoeken en modules. Deze beginnen met een dikgedrukte alinea in de derde persoon meervoud: …..docenten… Met docenten bedoelt VOH zowel docenten, leerkrachten als klassenassistenten.
  2. Direct na de eerste alinea volgt een alinea in de eerste persoon enkelvoud: …..ik…
    De zin is zo geformuleerd dat het lijkt alsof jij aan het woord bent en jij een nieuw idee al toepast. Door deze zin kun je je voorstellen wat je bereikt als dit idee in jouw stijl van lesgeven opneemt. Dit is bedoeld als affirmatie (verwar dit niet met een citaat).
  3. Daarna volgt meestal een schuingedrukt citaat met bronvermelding.
  4. Dan volgt een vraag over je huidige aanpak, deze dient als nulmeting. Je beschrijft bij deze vraag je huidige manier van werken. Interpreteer deze vraag als volgt: “Wat doe ik nu al goed m.b.t deze invalshoek/module?”
  5. Dan een vraag over de toekomstige aanpak. Deze vraag gaat over de veranderingen die je zelf wilt aanbrengen of al hebt aangebracht. Interpreteer deze vraag als volgt: “Wat doe ik nu al goed en welke verbeteringen/aanvullingen kan ik aanbrengen aan bij mijn lessen.
  6. Bij de informatie die daarna volgt, spreken we je aan in de tweede persoon: ……je……Alsof een coach aan jou uitleg geeft over VOH.

2. Volgorde van werken

Wij nodigen iedereen uit zelf een weg te vinden in ons cursusmateriaal. Wij raden deze volgorde van werken aan:

  1. Lees eerst deze pagina in zijn geheel. Dan zul je begrijpen waarom we onze informatie op een specifieke of bijzondere manier presenteren en waarom we de lay-out dienovereenkomstig hebben aangepast.
  2. Lees vervolgens de overkoepelende Inleiding van de cursus (Hoe wordt ik een vriendelijke en duidelijke leraar).
  3. Bekijk informatie over Oefenperiode 1.
  4. Als je aansturen en bijsturen onder de knie hebt, kies je vervolgens andere module/invalshoek van VOH om te bestuderen en om delen daarvan te integreren in je manier van werken.
  5. Voor de samenhang van alle elementen van Vriendelijk Orde Houden bekijk je het overzicht.
  6. Bekijk het doel achter ons cursusmateriaal.
  7. Voordat je een volgend invalshoek/module kiest, vul je deze vragenlijst in om te zien wat je al goed doet en waar nog je iets kunt verbeteren.

Om niet te verdwalen in al deze informatie gebruik je het kruimelspoor bovenaan de pagina dat begint met de tekst ‘U bevindt zich hier’. Als je middenin een pagina wilt weten op welke pagina je bent, bekijk dan de URL in de browser, het laatste deel van de URL is de titel van de pagina of de link naar een paragraaf die je zelf hebt gekozen.

Bij de meeste pagina’s op de website van VOH zie je aan de rechterkant van je scherm een menu waarmee je alle invalshoeken en modules kunt bereiken. Als je je mobiel gebruik, zijn alle pagina’s te bereiken met deze link.

3. Definitie docentgestuurd onderwijs en leerlinggestuurd onderwijs

Vriendelijk Orde Houden maakt onderscheid tussen ‘Docentgestuurd onderwijs’ en ‘Leerlinggestuurd onderwijs’. Bij de ene werkvorm neem je leerlingen bij de hand (jij stuurt) en bij de andere laat je leerlingen – binnen de structuur die jij aangeeft –  vrij (leerlingen sturen). Door deze werkvormen af te wisselen spreek je alle leerlingen aan. Beide werkvormen zijn te zien als twee kanten van de ‘onderwijs medaille’. Bij aanwijzingen met lichaamstaal lees je hoe jij je het beste kunt opstellen bij beide werkvormen. Bij VOH in beeldtaal zie je onze visie in één afbeelding. Omdat VOH deze twee werkvormen apart te benoemt, is het mogelijk twee bijpassende manieren van aansturen en bijsturen én van beoordelen te laten zien. Zie ook het blog ‘Efficiënt onderwijs‘.

N.B. Als een docent slechts één kant van de medaille belicht, wil dat niet zeggen dat de andere kant niet bestaat.

Docentgestuurd onderwijs

Specifieke informatie over docentgestuurd onderwijs staat op deze site in de linker kolom met daarboven een baret. Jouw rol bij deze werkvorm is ‘Presentator‘.

Een deel van je lestijd gebruik je om de groep sturing te geven. Daarbij kun je denken aan:

  • het introduceren van nieuwe onderwerpen of het aanleren van een specifieke vaardigheid die iedereen nodig heeft.
  • het leiden van een klassengesprek,
  • het afspreken van procedures,
  • korte oefeningen in het verlengde van wat zojuist is besproken.

Aan het eenzijdig aanbieden van ‘Docentgestuurd onderwijs’ zit een valkuil

Leerlinggestuurd onderwijs

Specifieke informatie over ‘Leerlinggestuurd onderwijs’ staat op deze site in de rechterkolom met daarboven een pet. Jouw rol bij deze manier van werken is ‘coach‘.

Een deel van je lestijd laat je leerlingen met een zekere vrijheid zelfstandig werken. Zij:

  • kiezen  opdrachten,
  • beoordelen (mede) opdrachten,
  • maken een planning,
  • bepalen met wie ze samenwerken,
  • werken in eigen tempo.

Geleidelijk vergroot je de mogelijkheid voor leerlingen om zelf keuzes te maken. Aan het eenzijdig aanbieden van ‘Leerlinggestuurd onderwijs’ zit een valkuil.

Vriendelijk Orde Houden pleit ervoor om ‘Docentgestuurd onderwijs’ af te wisselen met ‘Leerlinggestuurd onderwijs’. Argumenten hiervoor tref je aan bij:

  • een video over de werking van het brein.
  • het blog ‘Efficiënt onderwijs‘
  • dit citaat:
    Pedagogen laten kinderen niet over aan de natuur, waarbij ze zich inbeelden dat diezelfde kinderen dan spontaan een democratische samenleving zouden kunnen opbouwen – alles wijst inderdaad op het tegenovergestelde – , maar zij creëren situaties die zowel laagdrempelig als uitdagend zijn en waarin kinderen tegelijkertijd zowel kunnen leren wat hun is opgelegd als hun vrijheid kunnen verkennen”. Meirieu (2016).

De meeste informatie m.b.t. de zelfstudie op deze site is zowel van toepassing op ‘Docentgestuurd onderwijs’ (frontaal lesgeven waarbij jij de leiding hebt) als op ‘Leerlinggestuurd onderwijs’ (zelfstandig werken waarbij elke leerling een eigen koers uitzet). Zijn er verschillen in aanpak voor docent- en leerlinggestuurd onderwijs, dan verwijzen wij naar de eerder genoemde twee kolommen met elk een eigen afbeelding: baret of pet.

4. Orde Maken

Vriendelijk Orde houden verdeelt de informatie over vijf invalshoeken: Vriendelijk, Duidelijk, Lesinhoud, Observeren en ‘Aansturen en bijsturen’. Elke invalshoek draagt bij aan een goede les.

Afbeelding 1: Gert Biesta

Vriendelijkheid staat aan de basis van een succesvolle les. Daarom staat het onderaan in deze afbeelding.

Bij deze afbeelding zie je de vijf invalshoeken als schakels van een ketting. Elke schakel is onmisbaar.

Afbeelding 2: schakels

5. Verschillen: primair en voortgezet onderwijs

Er zijn veel overeenkomsten tussen voortgezet- en primair onderwijs maar er zijn ook verschillen. Als wij deze verschillen benoemen, doen wij dat in twee kolommen, links PO en rechts VO.

6. Verschillen: preventief en curatief

  1. Preventief: VOH onderscheidt preventieve acties waarmee je een positieve leeromgeving creëert met minder verstoringen en een betere inzet van de leerlingen.
  2. Curatief: Als een leerling zich niet goed gedraagt of niet goed inzet, vraag je een leerling een ‘Brief over toekomstig gedrag’ aan jou te schrijven. Deze opdracht is curatief, er is dan een element van ‘genezing’ en de kans dat de verstoring terugkeert is klein.

De meeste acties van VOH zijn preventief. Alleen het bijsturen met de brief  is curatief’. Lees meer over het onderscheid preventief/curatief

7.Terminologie Vriendelijk Orde Houden

In de loop der jaren begon Vriendelijk orde houden (VOH) professionele taal te gebruiken. In onze ‘Jargon‘ pagina leggen we deze termen uit. De meeste linken hieronder verwijzen naar die pagina die te vinden is onder het tabblad ‘Over ons’.

8. Hulpmiddelen VOH

Vriendelijk Orde Houden adviseert docenten gebruik te maken afbeeldingen:

  1. Het kader aan de muur (Vriendelijk + Duidelijk).
  2. Een driehoek waarmee je aangeeft wat je van leerlingen verwacht per werkvorm.
  3. Vanaf ‘Oefenperiode 2’: Een  ‘Telraam‘ waarmee je per les aangeeft wanneer het maximale aantal Tips is bereikt (jouw grens).

9. Vaste rubrieken

Alle invalshoeken en modules hebben dezelfde rubrieken:

  • Inhoudsopgave
  • Samenvatting module (invalshoek of deelgebied) / Affirmatie / Anekdote-Citaat
  • Aanpak: Hier vragen we naar jou huidige- en toekomstige manier van lesgeven
  • Introductievideo
  • Voorbeelden
  • Inleiding
  • Belang van een module/invalshoek + hoe je ermee start
  • Valkuil
  • Content
  • Samenvatting
  • Afbeelding van een lampje met daarbij suggesties die je in je les kunt toepassen.
  • Video
  • Credits

10. Beginnen met VOH – Schoolbreed?

Als leerkracht kun je op eigen initiatief (via deze zelfstudie) beginnen met VOH. Ook kan de schoolleiding kan meerdere docenten tegelijkertijd vragen te beginnen met VOH.

11. Credits

Michel Couzijn – Docentenopleider UvA

Michel raadde VOH bij elke module te vragen naar de huidige lespraktijk en de plannen voor de toekomstige lespraktijk. Ook stelde hij voor de periode waarin docenten oefenen met de verschillende componenten van Aansturen en Bijsturen ‘Oefenperiode’ te noemen.

Door naar ‘Hoe word ik een vriendelijke en duidelijke leraar?’