Zelfstudie Vriendelijk Orde Houden in de Klas
Op deze pagina
Welkom op de zelfstudiepagina van Vriendelijk Orde Houden. We delen alle informatie gratis en vrijblijvend. Als u ons citeert, dan graag met bronvermelding. Heeft u vragen, neem dan contact met ons op of bestel een persoonlijke cursus.
Wij raden u aan om eerst deze zelfstudiepagina te lezen voordat u aan de slag gaat met ons cursusmateriaal.
Introductie video
Voor meer informatie bekijk hier onze overige introductievideo’s.
1. Aanspreekvorm
- Elke module van de zelfstudie begint met een dikgedrukte alinea in de derde persoon meervoud: …..docenten… om aan te geven dat deze module voor alle docenten is bedoeld.
- Direct na de eerste alinea volgt een alinea in de eerste persoon enkelvoud: …..ik…
De zin is zo geformuleerd dat het lijkt alsof jij aan het woord bent en dat je de invalshoek al toepast. Je kunt je door deze zin voorstellen wat je bereikt als je deze module in jouw stijl van lesgeven opneemt. Dit is bedoeld als affirmatie (verwar dit niet met een citaat). - Daarna volgt meestal een schuingedrukt citaat met bronvermelding.
- Vervolgens een vraag over je huidige aanpak, deze dient als nulmeting. Je beschrijft bij deze vraag je huidige manier van werken wat betreft deze module. Interpreteer deze vraag als volgt: “Wat doe ik nu al goed m.b.t deze module?”
- Dan een vraag over de toekomstige aanpak. Deze vraag gaat over de veranderingen die je zelf wilt aanbrengen of al hebt aangebracht. Interpreteer deze vraag als volgt: “Wat doe ik nu al goed en welke verbeteringen/aanvullingen kan ik aanbrengen aan bij mijn lessen.
- Daarna spreken we je aan in de tweede persoon: ……je……Alsof een coach aan jou uitleg geeft over VOH.
2. Volgorde van werken
Wij nodigen iedereen uit zelf een weg te vinden in ons cursusmateriaal. Wij raden deze volgorde van werken aan:
- Lees eerst deze pagina in zijn geheel. Dan zul je begrijpen waarom we onze informatie op een specifieke of bijzondere manier presenteren en waarom we de lay-out dienovereenkomstig hebben aangepast.
- Lees vervolgens de overkoepelende Inleiding van de cursus.
- Kies vervolgens een invalshoek om mee te beginnen.
- Bekijk regelmatig voor de samenhang van alle elementen van Vriendelijk Orde Houden de afbeelding met het overzicht. Lees deze afbeelding van beneden naar boven. Lees ook de toelichting bij het overzicht
- Bekijk het doel achter ons cursusmateriaal.
- Vul voordat je een volgend perspectief kiest deze vragenlijst in om te zien wat al goed doet en waar nog je iets kunt verbeteren.
Om niet te verdwalen in al deze informatie gebruik je het kruimelspoor bovenaan de pagina dat begint met de tekst ‘U bevindt zich hier’. Als je middenin een pagina wilt weten op welke pagina je bent, bekijk dan de URL in de browser, het laatste deel van de URL is de titel van de pagina.
Bij de website van VOH zie je aan de rechterkant van je scherm van de meeste andere pagina’s een menu waarmee je alle invalshoeken en modules kunt bereiken. Als je je mobiel gebruik, kun je alle pagina’s met deze link bereiken.
3. Definitie docent- en leerlinggestuurd onderwijs
Vriendelijk Orde Houden maakt onderscheid tussen ‘Docentgestuurd onderwijs’ en ‘Leerlinggestuurd onderwijs’. Bij de ene werkvorm neem je leerlingen bij de hand en bij de andere laat je leerlingen (binnen een structuur) vrij. Door deze werkvormen af te wisselen spreek je alle leerlingen aan. Beide werkvormen zijn te zien als twee kanten van de ‘onderwijs medaille’. Bij aanwijzingen met lichaamstaal lees je hoe jij je het beste kunt opstellen bij beide werkvormen. Bij VOH in beeldtaal zie onze visie in één afbeelding. Omdat VOH deze twee werkvormen apart te benoemt, is het mogelijk twee bijpassende manieren van aansturen en bijsturen én van beoordelen te laten zien. Bij Zie ook het blog ‘Efficiënt onderwijs‘.
N.B. Als je als docent voortdurend naar één van beide kanten van de medaille belicht, wil dat niet zeggen dat de andere kant niet bestaat.
Docentgestuurd onderwijs
In bepaalde gevallen is voor een groep nuttig en functioneel om sturing te krijgen. Daarbij kun je denken aan
- het afspreken van procedures,
- het introduceren van nieuwe onderwerpen of het aanleren van een specifieke vaardigheid die iedereen nodig heeft.
- korte oefeningen in het verlengde van wat zojuist is besproken.
- Jouw rol bij deze werkvorm is ‘Presentator‘.
Als jou manier van lesgeven hierop lijkt, gebruik dan bij ‘Aansturen en Bijsturen‘ de specifieke informatie uit de linker kolom waarboven staat ‘Frontaal lesgeven’.
Als je je leerlingen een groot deel van de les laat werken aan oefeningen die volgen op jouw uitleg, volg dan bij ‘Aansturen en bijsturen’ de instructie in de rechter kolom waar boven staat ‘zelfstandig werken’.
Aan het eenzijdig aanbieden van ‘Docentgestuurd onderwijs’ zit een valkuil
Leerlinggestuurd onderwijs
In bepaalde gevallen bereiken leerlingen meer als ze met een zekere vrijheid krijgen. Daarbij kun je denken aan:
- het zelf kiezen van opdrachten,
- zelf (mede) beoordelen van opdrachten,
- zelf een planning maken,
- zelf bepalen met wie ze samenwerken
- in eigen tempo werken.
- Jouw rol bij deze manier van werken is ‘coach‘.
Hoe meer je je leerlingen zelf laat bepalen, hoe meer tijd je hen dient te geven om al deze keuzes te maken. Als jou manier van lesgeven hierop lijkt, gebruik dan bij ‘Aansturen en bijsturen’ de specifieke informatie uit de rechter kolom die past bij ‘Leerlinggestuurd onderwijs’. Gebruik dan ook een manier van beoordelen die past bij deze manier van werken.
Als je de hele groep uitleg geeft, gebruik je wat betref ‘Aansturen en bijsturen’ de linker kolom.
Aan het eenzijdig aanbieden van ‘Leerlinggestuurd onderwijs’ zit een valkuil.
Vriendelijk Orde Houden pleit ervoor om ‘Docentgestuurd onderwijs’ af te wisselen met ‘Leerlinggestuurd onderwijs’. Argumenten hiervoor tref je aan bij:
- een video over de werking van het brein.
- het blog ‘Efficiënt onderwijs‘
- dit citaat met een pleidooi over het combineren van deze twee werkvormen:
Pedagogen laten kinderen niet over aan de natuur, waarbij ze zich inbeelden dat diezelfde kinderen dan spontaan een democratische samenleving zouden kunnen opbouwen – alles wijst inderdaad op het tegenovergestelde – , maar zij creëren situaties die zowel laagdrempelig als uitdagend zijn en waarin kinderen tegelijkertijd zowel kunnen leren wat hun is opgelegd als hun vrijheid kunnen verkennen”. Meirieu (2016).
De meeste informatie m.b.t. de zelfstudie op deze site is zowel van toepassing op ‘Docentgestuurd onderwijs’ (frontaal lesgeven waarbij jij de leiding hebt) als op ‘Leerlinggestuurd onderwijs’ (zelfstandig werken waarbij elke leerling een eigen koers uitzet). Zijn er verschillen in aanpak voor docent- en leerlinggestuurd onderwijs, dan splitsen wij de informatie uit in twee kolommen met elk een eigen afbeelding: baret of pet (zie de twee afbeeldingen hierboven).
4. Orde Maken
Vriendelijk Orde houden verdeelt de informatie over vijf invalshoeken: Vriendelijk, Duidelijk, Lesinhoud, Observeren en ‘Aansturen en bijsturen’. Elke invalshoek draagt bij aan een goede les.
Afbeelding 1: Gert Biesta
Vriendelijkheid staat aan de basis van een succesvolle les. Daarom staat het onderaan in deze afbeelding.
Bij deze afbeelding zie je de vijf invalshoeken als schakels van een ketting. Elke schakel is onmisbaar.
Afbeelding 2: schakels
5. Verschillen: primair en voortgezet onderwijs
Er zijn veel overeenkomsten tussen voortgezet- en primair onderwijs maar er zijn ook verschillen. Als wij deze verschillen benoemen, doen wij dat in twee kolommen, links PO en rechts VO.
6. Verschillen: preventief en curatief
- Preventief: VOH onderscheidt preventieve acties waarmee je een positieve leeromgeving creëert die zorgt voor minder verstoringen.
- Curatief: Hoe je ook lesgeeft, een verstoring kan altijd optreden. De manier waarop je een verstoring oplost, is wat VOH curatief noemt. Er is dan een element van ‘genezing’. Hierdoor is de kans groter dat de verstoring effectief wordt aangepakt en minder snel terugkeert.
De meeste acties van VOH zijn preventief. Alleen het ‘Bijsturen’ is curatief’.
Lees meer over het onderscheid preventief/curatief
7.Terminologie Vriendelijk Orde Houden
In de loop der jaren begon Vriendelijk orde houden (VOH) professionele taal te gebruiken.
- Sommige termen hebben we zelf bedacht:
Handelingsladder, Brief voor toekomstig gedrag, Spiekbriefje. De map die je gebruikt om Tips per les te tellen, noemen we ‘Telraam‘. - Andere werden bedacht of voor het eerst genoemd door cursisten: Motivatiecoach, Tip, Tipboek.
- Weer andere termen zijn overgenomen van experts, zoals ‘Verwachtingsmanagement’ en ‘Leerlinggericht onderwijs’. Verder gebruiken we de termen: Kwalificatie, Socialisatie en Subjectivering van Gert Biesta en we hebben later de definities van deze begrippen iets verruimd.
In onze ‘Jargon‘ pagina leggen we deze termen uit. Deze pagina is te vinden onder het tabblad ‘Over ons’.
8. Hulpmiddelen VOH
Vriendelijk Orde Houden adviseert docenten gebruik te maken van twee mappen (elk een soort flap-over waarmee zij hun lesgeven versterken:
- Een map waarmee je aangeeft wat je verwachtingen zijn.
- Een map genaamd ‘Telraam‘ waarmee je per les aangeeft wanneer jouw grens is bereikt.
9. Vaste rubrieken per zelfstudie-module
- Inhoudsopgave
- Samenvatting module (invalshoek of deelgebied) / Affirmatie / Anekdote-Citaat
- Aanpak: Hier vragen we naar jou huidige- en toekomstige manier van lesgeven
- Introductievideo
- Voorbeelden
- Inleiding
- Belang van een module/invalshoek + hoe je ermee start
- Valkuil
- Content
- Samenvatting
- Afbeelding van een lampje met daarbij suggesties die je in je les kunt toepassen.
- Video
- Credits
10. Beginnen met VOH – Schoolbreed?
Als leerkracht kun je op eigen initiatief (via deze zelfstudie) beginnen met VOH of de schoolleiding kan meerdere docenten tegelijkertijd vragen te beginnen met VOH.
11. Credits
Michel Couzijn – Docentenopleider UvA
Michel raadde VOH bij elke module te vragen naar de huidige lespraktijk en de plannen voor de toekomstige lespraktijk.
