Lesinhoud: inleiding
Op deze pagina
‘Lesinhoud’ is een van de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden (VOH). Docenten wisselen docent gestuurd onderwijs (frontaal lesgeven) en leerling gestuurd onderwijs (zelfstandig werken) af. Daarmee helpen ze hun leerlingen op weg én geven zij hun de gelegenheid om zelfstandig vaardigheden te verwerven. Zowel door samenwerking te bevorderen als door een bepaalde manier van beoordelen, verhogen zij de motivatie van hun leerlingen.
Ik maak mijn leerlingen tijdens frontaal lesgeven enthousiast voor het vak. Bij zelfstandig werken geef ik mijn leerlingen, binnen een door mij aangegeven structuur, de kans een eigen koers te bepalen. Daarmee vergroot ik hun intrinsieke motivatie en benutten zij meer kansen.
Om iets te leren, is het nodig te durven aanvaarden dat wat wij denken te weten, met inbegrip van onze meest gewortelde overtuigingen, verkeerd kan zijn, of op zijn minst naïef: schaduwen op de wanden van Plato’s grot.” Rovelli (2016), Carlo
De Amerikaanse psycholoog bij wie de revolutie in het denken over motivatie begon, Edward Deci, gelooft dat de vraag niet langer is hoe we elkaar motiveren. De echte vraag luidt: hoe scheppen we een samenleving waarin mensen zichzelf motiveren? Deze vraag is niet links of rechts, en ook niet kapitalistisch of communistisch. We hebben het hier over een nieuwe beweging. Over een nieuw realisme. Want niets is krachtiger dan mensen die doen wat ze doen omdat ze het willen doen.” Bregman (2019)
Huidige aanpak:
Hoe zorg ik nu voor een uitdagend lesaanbod?
Toekomstige aanpak:
Hoe zorg ik in de toekomst voor een uitdagend lesaanbod?
Nieuwsberichten op deze site over Lesinhoud
Inleiding
‘Lesinhoud’ is een van de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden (VOH).
Afbeelding 32: lesinhoud (overzicht)
Met de invalshoek ‘Lesinhoud’ en de daarbij horende modules verzorg je een uitdagende les en daarmee maak je orde. Elke leerling is uiteindelijk op zichzelf is aangewezen. Op die realiteit bereid je je leerlingen voor door hun steeds meer verantwoordelijkheid te geven.
Met de modules van de invalshoek ‘Lesinhoud’ help je je leerlingen om hun potentie zo volledig mogelijk te benutten. Je helpt ze bij de overgang naar volgende groep of klas en tenslotte bij het behalen van hun examen. Door het afwisselen van frontaal lesgeven (docent gestuurd onderwijs) en zelfstandig werken (leerling gestuurd onderwijs) verhoog je de motivatie van je leerlingen.
Bij de invalshoek ‘Lesinhoud’ verzorg je een structuur en geef je je leerlingen een zeker vrijheid. Bij frontaal lesgeven neem jij het initiatief (Docent gestuurd onderwijs). Bij zelfstandig werken geeft je je leerlingen de ruimte het initiatief te nemen (Leerling gestuurd onderwijs). Door leerlingen geleidelijk steeds meer invloed te geven op hun leerproces, verhoog je hun motivatie en zijn zij minder geneigd om de les te verstoren. Bovendien zetten gemotiveerde leerlingen hun werk ook buiten school voort.
Tussen de twee polen, structuur en vrijheid, krijgt de koers van een leerling steeds meer een persoonlijk karakter. Beide polen hebben op deze site een eigen icoon (baret en pet). Met deze iconen geeft VOH aan of de informatie betrekking heeft op docent gestuurd onderwijs of op leerling gestuurd onderwijs.
- Icoon baret: Bij frontaal lesgeven neem jij de leerlingen bij de hand en ben jij hun docent of in zekere zin reisleider. Je vraagt de aandacht van de groep en je biedt structuur. Je breng je leerlingen in contact met jouw vak. Je behandelt tijdens frontaal lesgeven de basisvaardigheden. Latijn: educare, opvoeden, maar ook educere, wegleiden uit (onwetendheid) – wikipedia.
- Icoon pet: Bij zelfstandig werken stuur jij je leerlingen op een trektocht waarbij zij werken aan een zelfgekozen onderwerp dat te maken heeft met jouw vak. Ook besteden zij tijdens zelfstandig werken aandacht aan de basisstof. Daarbij stel je hen in staat om zichzelf op zelfgekozen momenten met een app te beoordelen. Zij maken een eigen planning en werken in eigen tempo. Tijdens zelfstandig werken stel jij je eerder op als coach dan als docent. Je helpt je leerlingen bij het plannen van hun werk en je ondersteunt hun zelfgekozen koers. Eigen verantwoordelijkheid van leerlingen verhoogt de intrinsieke motivatie én tevredenheid over het onderwijs. Een tevreden leerling zal niet snel een les verstoren. Door steeds meer verantwoordelijkheid te geven aan leerlingen maak je op een preventieve manier orde. Alleen met een zekere mate van vrijheid ontwikkelen leerlingen zich tot unieke personen die op hun eigen wijze hun verantwoordelijkheid nemen en op positieve manier omgaan met jouw lesaanbod.
Door bij oefeningen die volgen op jouw uitleg de groepssamenstelling te bepalen, raken leerlingen eraan gewend dat zij steeds met anderen samenwerken (Samenwerken).
Door op een andere manier te beoordelen – het aantal behaalde opdrachten bepaalt het rapportcijfer – maak je je leerlingen zelf verantwoordelijk voor hun resultaten. Steeds als zij een opdracht af hebben, laten zij deze op eigen initiatief tijdens zelfstandig werken aan jou zien.
Tijdens een rapportperiode geef je gefaseerd aandacht aan leerlingen. Eerst geef je de snelle leerlingen aandacht, daarna de achterblijvende leerlingen. De gedachte hierachter is dat het in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de leerling is om aan het werk te gaan: Lees meer (Beoordeling).
Met eigen inbreng en met een stevige basis van kennis en vaardigheden zijn je leerlingen in staat steeds meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces . Daardoor krijgen de leerlingen inzicht in eigen kunnen.
Op welke manier geef je leiding aan verandering, zonder dat het eindresultaat al vaststaat?
Bij de start van dit proces ontstond de metafoor: van georganiseerde reis naar trektocht. Dat is een manier van veranderen waarbij het heel belangrijk is dat je met elkaar een beeld schept van wat je ‘in het hier en nu’ doet. We hebben geen routekaart, maar we hebben ambities en een gedeeld beeld ontwikkeld van wanneer het goed is. We formuleren met elkaar uitgangspunten en leidende principes, van waaruit je kunt werken: alles wat daarbij past is goed. Op deze manier voorkom je bovendien symptoombestrijding.” – Dick Bruinzeel
Uitleg bij symptoombestrijding: Door anders om te gaan met het onderwijs en door meer aan te sluiten bij behoeftes van leerlingen, voorkom je dat leerlingen geneigd zijn de les te verstoren (VOH noemt dat ‘Orde maken’). De verstoringen van de les door leerlingen kunnen een symptoom zijn van het niet aansluiten van de les bij hun behoeftes. Als je vergeet om aan te sluiten bij hun behoeftes en je richt je op het de kop indrukken van verstoringen, dan zou je dat symptoombestrijding kunnen noemen. Je pakt wel de symptomen aan maar niet het problemen (het niet aansluiten bij de behoeftes van leerlingen).
1 Afwisselen docent gestuurd onderwijs en leerling gestuurd onderwijs
1.1 Afwisselen
Door zowel tijd in te ruimen voor docent gestuurd- als voor leerling gestuurd onderwijs betrek je alle leerlingen bij de les en geef je iedere leerling de gelegenheid zijn of haar eigen weg te zoeken en stel je hen in staat in eigen tempo te werken. Daarmee maak je het onderwijs inclusief. Hoe vaker leerlingen zelf keuzes maken, hoe meer dit bijdraagt aan het onderwijsdoel Persoonsvorming. Als je docent gestuurd onderwijs en leerling gestuurd onderwijs combineert, ontwikkelen leerlingen na verloop van tijd verschillende expertises.
1.2 Niet afwisselen
- Als je uitsluitend docent gestuurd onderwijs geeft, en je laat alle leerlingen werken aan dezelfde opdrachten, beschikken alle leerlingen na verloop van tijd over min of meer dezelfde expertise. Hoe minder keuzes je een leerling laat maken, hoe minder het onderwijs voor een persoonlijke tint krijgt (Valkuil alleen docent gestuurd onderwijs).
- Als je uitsluitend leerling gestuurd onderwijs geeft, ben je niet in de gelegenheid de hele groep van noodzakelijke informatie te voorzien. Dit kan leiden tot het ontbreken van kennis en vaardigheden (Valkuil alleen leerling gestuurd onderwijs).
1.3 Starten met afwisselen
- Om te starten met docent gestuurd onderwijs bereid je minimaal één les voor. Bij docent gestuurd onderwijs werk je met de hele groep aan één onderwerp en ben jij de ‘reisleider‘.
- Als je start met leerling gestuurd onderwijs bereid je een aantal onderwerpen voor waar leerlingen kiezen. Leerlingen kiezen iets dat past bij hun eigen niveau en gaan in eigen tempo aan de slag. Met leerling gestuurd onderwijs stuur je de leerlingen op trektocht.
2 Vrijheid
Hoe wordt een leerling volwassen (Persoonsvorming)? Een belangrijk ingrediënt hierbij is de vrijheid om zelf beslissingen te nemen en daarnaar te handelen. Een leerling die zelf iets maakt, iets schept, een project vormgeeft, kan daar trots op zijn. Eigenheid verwerven is iets anders dan anderen na te volgen. Bied daarom je leerlingen, binnen een door jou bepaalde structuur, de vrijheid om keuzes te maken, om werkzaamheden in te delen en om deze te toetsen. Een leerling bepaalt zelf de volgorde van werken. Bij basisstof toetst de leerling de resultaten eerst zelf met een app, daarna laat de leerling jou het niveau zien dat is behaald. Een leerling werkt dan in eigen tempo en met een eigen planning aan een (door jou bepaald) doel: het halen van een bepaald niveau met de app.
3 Samenwerken
Zowel bij docent gestuurd onderwijs als bij leerling gestuurd onderwijs versnelt samenwerking het proces. Hoe zet je dit proces in gang? Lees meer bij samenwerken.
4 Beoordeling
Uiteraard beoordeel jij je leerlingen. Het advies van VOH is om daarnaast aan je leerlingen te vragen om jouw manier van lesgeven te beoordelen en om jouw lesmateriaal te beoordelen. Zo ontdek je sneller mogelijkheden voor verbetering.
Hoe zorg je ervoor dat de manier waarop jij je leerlingen beoordeelt hen motiveert? Hoe geef je elke leerling een opdracht op zijn of haar eigen niveau? Lees meer bij beoordeling.
5 Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Zie het als jouw taak om talenten van leerlingen te ontdekken en deze te ontwikkelen. Een op school ontwikkeld talent speelt eerst een belangrijke rol bij de studiekeuze en kan vervolgens bepalend zijn voor het type werk of maatschappelijke functie én voor de maatschappelijke verantwoordelijkheid die leerlingen op zich nemen. Het verhogen van de intrinsieke motivatie, helpt leerlingen bij het bepalen van hun studiekeuze. Een intrinsiek gemotiveerde student zal een studie eerder succesvol afronden.
6 Samenvatting
Tijdens zelfstandig werken geef je leerlingen de gelegenheid een aantal zaken zelf te bepalen zoals het kiezen van een onderwerp, het bepalen wanneer ze de basisstof bij zichzelf toetsen met een app en het maken van een eigen planning. Verder geef je je leerlingen de gelegenheid om samen te werken.
- Bij docent gestuurd onderwijs is het jouw taak de leerlingen te enthousiasmeren voor het vak en met elkaar in contact te brengen. Jouw rol is dan doceren.
- Bij leerling gestuurd onderwijs, is het jouw taak een uitdagende leeromgeving klaar te zetten. Jouw leerlingen gaan dan aan de slag met een van de onderwerpen die jij hebt voorbereid of met een zelfverzonnen onderwerp. Bij leerling gestuurd onderwijs is jouw rol die van coach.
Je kiest een manier van beoordelen die het voor je leerlingen mogelijk maakt om op hun eigen niveau te werken. Samenwerking zorgt voor een goede verstandhouding binnen de groep. Met dit alles motiveer je je leerlingen.
7 Credits
| Gert Biesta | Gert Biesta heeft ideeën aangedragen voor de invalshoek Lesinhoud van VOH. In een mail aan Johan ’t Hart schreef Gert Biesta in 2015: ‘Het vraagt educatieve wijsheid van de docent die immer de keuzes maakt en bepaalt, iets nieuws inbrengt en de jongere helpt zich los te maken van de logica van diens eigen grillen. Een educatieve wijsheid die risico toelaat. |
| Andries Visser |
In dit citaat uit een boek van Andries Visser geeft Kierkegaard aan voor welk type lezer zijn boeken bestemd zijn:
“Het gaat, zo schrijft Kierkegaard, om een lezer die ervan overtuigd is dat iedereen op zichzelf is aangewezen en dat dit de hoofdzaak is”. Visser (2019), Andries VOH werkt deze gedachte uit voor docenten. Als zij ervan overtuigd zijn dat hun leerlingen uiteindelijk op zichzelf zijn aangewezen, zal die gedachte bepalend zijn bij de manier waarop zij lesgeven. |
