Vita contemplativa – glimlachen en vriendelijkheid

In zijn boek ‘Vita Contemplativa’ bespreekt de Koreaanse filosoof Byung-Chun Han onder andere het belang van glimlachen en vriendelijkheid. Hoe vertaal je dit naar het onderwijs? Hoe gaan je leerlingen vriendelijk en gemotiveerd aan het werk?

Johan ’t Hart – januari 2024

In het eerste citaat schrijft Han over Walter Benjamin:

“Benjamin interpreteert het glimlachen als een mimetisch vermogen. Het vormt het ‘hoogste stadium van mimetische bereidwilligheid’. Het signaleert de instemming om ‘zich gelijk te maken aan degene tot wie het is gericht’. met het betoverende glimlachen bewijst men zijn ‘meesterschap in mimesis in de vorm van een adaptatie’.”

Wat in dit citaat tussen haakjes staat is geschreven door Walter Benjamin: Gesammelte Schriften p 194

“Het woord ‘vrij’ betekent etymologisch onder vrienden zijn. Zowel vrijheid als vriend stammen van de Indo-Germaanse wortel fri, wat liefhebben betekent. Vrijheid is vriendelijkheid. Daarom verheft Hölderlin de vriendelijkheid, die elke scheiding en elk isolement opheft, tot een goddelijk principe: ‘Zolang aan zijn hart nog de vriendelijkheid/de reine, duurt, zolang meet niet/ in overmoed zich de mens met de godheid.”

Welke rol speelt vriendelijkheid in het onderwijs?

Stel je dat je mag meekijken bij een klas waar iedereen zelfstandig aan het werk is. Je ziet een groep leerlingen die allemaal iets anders doen. Ze hebben zichtbaar plezier in hun werk en zijn serieus met hun eigen onderwerp bezig. Sommige leerlingen werken alleen, anderen kiezen ervoor om samen te werken. In die klas is de sfeer uitstekend.

Aan het begin van een schooljaar vroeg ik mijn leerlingen via de ouders om toestemming om te filmen. Incidenteel wilde een leerling hier niet aan meewerken. In de klas van die leerling filmde ik niet. Als niemand bezwaar had filmde ik soms. Hieronder een selectie van fragmenten waarbij leerlingen zelfstandig werken in een vriendelijke sfeer terwijl zij zich voorbereiden op een optreden. De rust in deze beelden ervaar ik ook nu nog als contemplatief. Voordat ik ging filmen kondigde ik dit aan en mijn leerlingen letten dan deden dan hun best om niet op mij te letten.