Wolk

Jarenlang gaf ik frontaal muziekles (Docentgestuurd onderwijs). Ik werd mij er gaandeweg van bewust dat het beter zou zijn als ik niet alle leerlingen door dezelfde hoepel liet springen of in dezelfde boom liet klimmen. Ik zocht naar een alternatief voor lessen waarbij ik het onderwerp bepaalde en daarbij oefeningen bedacht. Ik wilde mijn leerlingen meer invloed te geven op hun eigen leerproces. maar zag jaren lang geen kans toe omdat ik verwachtte dat dit zou uitmonden in chaos.

Johan ’t Hart – geactualiseerd februari 2024

Een wolk kan soms ergens op lijken b.v. een krokodil. Als je de tijd hebt om lang naar die wolk te blijven kijken kan de vorm van de wolk gaat lijken op een hamster. De wolk is dan ‘gemorft’. Het is dan lastig om je de oorspronkelijk vorm van de wolk voor te stellen. Mij is zoiets overkomen in het onderwijs. Ik begon met de krokodil en eindigde met de hamster. Pas nu zie ik het belang van beide dieren!

In de tijd dat ik voornamelijk frontaal lesgaf (Docentgestuurd onderwijs), ontwierp ik soms lessen waarbij mijn leerlingen aan verschillende opdrachten werkten. De meest geslaagde les betrof het werken aan een eigen presentatie. Ik merkte dat iedereen gemotiveerd was om te oefenen voor de presentatie. Dat was helaas maar één van de 32 lessen die ik jaarlijks gaf. Was het niet mogelijk om meer van dat soort lessen te geven?
Daarbij liep ik aan tegen het probleem van de beperkte ruimte in het lokaal en ook was het aanbod te beperkt om iedereen iets anders te laten doen. Er waren een aantal favoriete instrumenten waar iedereen wel op wilde spelen, hoe regel je dat als je iedereen zelf laat bepalen welk instrument ze gaan bespelen? Maar ja, doorgaan op met docentgestuurd onderwijs was voor mij niet meer aantrekkelijk. Ik voelde mijzelf een acteur die succesnummers blijft herhalen. Zie valkuil docentgestuurd onderwijs

Vele jaren voorzag ik dat als iedereen zelfstandig zou gaan werken aan een eigen onderwerp, ik het overzicht kwijt zou raken. Hoe zou ik dan de orde moeten bewaken als elke iedereen iets anders doet? De laatste drie jaar dat ik lesgaf besloot ik de sprong te wagen. Waarom durfde ik deze sprong aan?

  • Ik had een manier van orde houden (Aansturen en bijsturen) bedacht die ervoor kon zorgen dat ik nooit boos hoefde te worden. In conflict raken met een leerling brengt de positieve leeromgeving in gevaar.
  • Mijn leerlingen kregen de beschikking over een iPad. Op internet zette ik 25 onderwerpen klaar voor mijn leerlingen en liet elke leerling een onderwerp kiezen. Vanaf dat moment liet ik mijn leerlingen zelfstandig werken.
  • De inrichting van mijn lokaal paste ik aan. Zo maakte ik vier grote tafels waar maximaal acht leerlingen om konden zitten met daaromheen krukken die ik zelf had aangeschaft ter vervanging van de stoelen. Krukken zijn kleiner dan stoelen en je kunt ze daarom makkelijker verplaatsen.
  • Bij een aantal aantal instrumenten hadden de leerlingen een koptelefoon op (DJ set, Drumstel, basgitaar, elektrische gitaar, 8xkeybord). Akoestische piano’s verving ik door keyboards en door een ‘silent piano’. Al deze aanpassingen gaven ruimte en rust. Voor iedere leerling was het nu mogelijk om in het lokaal een eigen werkplek te organiseren.

De laatste drie jaar gaf ik op deze manier les tot tevredenheid van mijzelf en van mijn leerlingen (Leerlinggestuurd onderwijs). Dankzij Biesta ontdekte ik dat  leerlinggestuurd onderwijs ook een  valkuil heeft.

Terugkijkend lijkt het voor mij op een wolk waarin je een afbeelding ziet (frontaal lesgeven) die heel langzaam verandert in een andere afbeelding (zelfstandig werken). Is de wolk eenmaal veranderd, dan is het moeilijk om je de eerste afbeelding weer voor de geest te halen. Inmiddels benoemt VOH beide manieren van lesgeven apart en pleit VOH ervoor om beide vormen van werken af te wisselen: Op de site is dat te zien in twee kolommen.

Docentgestuurd onderwijs (frontaal lesgeven)

Leerlinggestuurd onderwijs (zelfstandig werken)

Beide werkvormen zijn volgens VOH twee kanten van dezelfde onderwijs medaille. Lees ook het blog ‘Efficiënt onderwijs‘.

Als docent beginnend docent zoek je een weg en kies je intuïtief voor een van beide bovenstaande manieren van werken (wolken met een andere vorm). Je hebt dan jouw manier van lesgeven ‘ingekleurd’. Deze website maakt het mogelijk om als startend docent direct beide ‘wolken’ te zien.