Symbiose

Hoe creëer je op een school een situatie waarbij iedereen (leerling, docent, Onderwijs Ondersteunend Personeel, schoolleiding en ouder) floreert? Hoe creëer je symbiose tussen alle betrokkenen van een school?

Naast het geven van een goede les staat hierbij een effectieve maatregel centraal die een docent neemt als een leerling zich niet goed gedraagt of zich niet goed inzet. In de aanloop naar- en na het nemen van deze maatregel verbetert doorgaans het gedrag van een leerling. Bij punt 1.2 meer hierover.

Johan ’t Hart – 02-08-2024 geactualiseerd 25-01-2025

Symbiose is het langdurig samenleven van twee of meer organismen van verschillende soorten, waarbij de samenleving voor ten minste een van de organismen gunstig, of zelfs noodzakelijk is.”  Symbiose – Wikipedia

Nu volgt eerst het ideaalbeeld waar Vriendelijk Orde Houden (VOH) zich voor inzet. Daarna volgt een beschrijving hoe een school dit ideaal kan bereiken.

1 Ideaalbeeld

1.1 Een leerling is aan het woord

Ik kan met veel leerlingen in mijn klas goed opschieten. Ik heb nog niet gemerkt dat leerlingen elkaar pesten. De docent legt alles goed uit. Vaak mag ik zelf beslissen wat ik doe. Ik doe mijn best en behaal goede resultaten.

1.2 Een docent is aan het woord

Ik ben blij met mijn leerlingen. Zij letten goed op, doen goed hun best en behalen goede resultaten. Indien nodig spreek ik een leerling aan op gedrag of inzet.

Centraal bij de aanpak van VOH staat de ‘Brief over toekomstig gedrag‘. Als ik een leerling vraag om zo’n brief aan mij te schrijven, beschrijft de leerling wat er is gebeurd en hoe dit in de toekomst beter is op te lossen. De leerling levert de brief bij mij in op een afgesproken moment. Dan bespreek ik de inhoud van de brief met de leerling. Deze opdracht heeft om meerdere redenen effect:

1. Het kost de leerling tijd.
2. Ik betrekt de leerling bij het vinden van een oplossing.
   
3. De nabespreking is op een later tijdstip. De leerling en ik zijn dan niet meer emotioneel. Wij willen de gebeurtenis snel achter ons laten.
4. Ik bewaar de brief en kan een leerling later herinneren aan voornemens opgeschreven in de brief.
5. Als een leerling de brief niet bij mij inlevert neemt iemand van de schoolleiding het inleveren van mij over. Pas dan, als de situatie is opgelost, mag de leerling de les weer in. De leerling krijgt daardoor niet de kans de brief niet te schrijven en ook de volgende les te verstoren (zie 1.4).
   

1.3 Een OOP’er is aan het woord

Er zwerven minder leerlingen door de school omdat docenten minder leerlingen uit de les verwijderen. Ook laten de leerlingen zich makkelijker aanspreken op gedrag.

1.4 Iemand van de schoolleiding is aan het woord

Als een docent een leerling de opdracht geeft een brief te schrijven en de leerling levert de brief niet in bij de docent, dan geeft de docent mij een seintje. Ik loop dan naar het lokaal waar de leerling op dat moment les heeft en vraag de leerling de brief aan het einde van de schooldag onder mijn toezicht te schrijven. Ik controleer dan of de opdracht naar tevredenheid is gemaakt. Daarna stop ik de brief in het postvak van de docent. Dan mag de leerling de les weer in. Dit alles levert mij de volgende voordelen op:

1. Mijn bijdrage aan het inleveren van de brief door de leerling kost mij weinig tijd.
2. Leerlingen protesteren niet als ik ze vraag de brief bij mij te schrijven.
3. Dankzij de samenwerking met mijn collega’s is de ‘Brief over toekomstig gedrag’ effectief en geven docenten op mijn school ongestoord les.
4. De docenten die werken met VOH, sturen minder leerlingen uit de les sturen. Daardoor ben ik nu minder tijd kwijt met gesprekken met leerlingen over incidenten die plaatsvonden en heb ik meer tijd voor onderwijsinhoudelijke taken.

1.5 Een ouder is aan het woord

Mijn kind gaat graag naar school en behaalt goede resultaten.

Tot zover het ideaalbeeld van VOH.

2 Stappen

De stappen die een school zet om dit ideaal  dichterbij te brengen:

Stap 1

De eerste stap is het bespreken van een samenwerking tussen docent en schoolleiding bij het aanspreken van een leerling op gedrag en inzet.
Deze samenwerking is cruciaal en zorgt ervoor dat als een leerling een brief niet inlevert bij de docent, de docent erop kan rekenen dat een leidinggevende de leerling de brief laat inleveren. Deze samenwerking maakt de ‘Brief over toekomstig gedrag’ effectief.

Stap 2

Het kader van VOH is vriendelijk en duidelijk. Een docent die met VOH gaat werken hangt het raamwerk aan de muur van het klaslokaal en vanaf dat moment proberen docent en leerlingen vriendelijk en duidelijk te zijn en te blijven.

Stap 3

De leiding, docenten en Onderwijs Ondersteunend Personeel besluiten het kader niet alleen in lokalen te tonen maar ook in gemeenschappelijke ruimtes van de school. Iedereen kan elkaar er op wijzen vriendelijk en duidelijk te blijven.

Tot zover de drie stappen.

3 Wat betekent VOH voor docenten

1. Docenten die met VOH aan de slag gaan, kunnen leerlingen effectief aanspreken op gedrag en inzet.
2. Voor docenten die eerder problemen ondervonden op het gebied van klassenmanagement is VOH een verademing. Boos zijn is niet meer nodig.

4 Wat betekent VOH voor een school?

Naast het als eerste genoemde ideaalbeeld verwerven docenten en leiding autoriteit. Met VOH is niet meer nodig autoriteit af te dwingen.

‘It takes a village to raise a child’.

Een school is te vergelijken met een dorp. Als docenten, Onderwijs Ondersteunend Personeel, schoolleiding en ouders een lijn trekken, levert de school een bijdrage aan een inclusieve en tolerante maatschappij.

Als een school na een aantal jaren gewend is geraakt aan VOH, is de verwachting dat het eerder genoemde ideaalbeeld dichterbij is gekomen. Er is dan sprake van inclusiviteit. Alle leerlingen krijgen de kans zich te kwalificeren en te socialiseren. Ook krijgen zij de kans een persoonlijke invulling te geven aan hun onderwijs.

5 Welke inspanning vraagt VOH van een school?

1. Leraren en schoolleiding nemen een vriendelijke en duidelijke houding aan. Leerlingen nemen hun houding over.
2. Leraren en schoolleiding zorgen ervoor dat een ‘Brief over toekomstig gedrag’ altijd wordt ingeleverd.

6 Waarom is een vriendelijke houding noodzakelijk?

1. Een vriendelijke houding is, naast de ‘Brief over toekomstig gedrag’ een werkzaam middel. Een docent kan ervoor kiezen deze werkzame middelen te benutten. Het effect een vriendelijke houding te vergelijken met het overnemen van een glimlach.
2. Ook duidelijke docenten die geen problemen ondervinden met klassenmanagement zijn succesvol. Kwalificatie staat bij deze docenten voorop. Leggen deze docenten teveel het accent op duidelijk (en blijft vriendelijk onderbelicht) dan gaat dat ten koste van de onderwijsdoelen Socialisatie en Persoonsvorming.

7 Kevin Robinson

In de onderstaande video laat Kevin Robinson zien dat we in het onderwijs ‘divergent thinking’ zouden moeten stimuleren. Hij noemt dit een ‘paradigma change’ met aandacht voor een individuele benadering van de leerling. Hij waarschuwt o.a. voor gestandaardiseerd testen.