Stoppen met boos zijn

Hoe spreek je leerlingen op gedrag en inzet zonder boos te worden? Precies dat bereik je met de Methode van Vriendelijk Orde Houden. Zoek naar elementen die jou aanspreken en naar naar mogelijkheden om die elementen in jouw praktijk toe te passen. Lees ook pagina ‘Zelfstudie‘ en de pagina ‘Hoe word ik een vriendelijke en duidelijke leraar‘? 

Hoe reageer jij als docent wanneer een leerling je aanwijzingen niet opvolgt? Hoe houd je orde zonder boos te worden? “Ik vertel mijn leerlingen dat ik van plan ben niet meer boos te worden en leg in drie lessen aan mijn leerlingen uit hoe ik dat ga aanpakken. Met deze aanpak versterk ik de band met mijn leerlingen”

Inleiding

Als het lesgeven jou teveel prikkels oplevert, is het moeilijk redelijk te blijven. Om ongewenst gedrag te laten stoppen wordt je te vaak boos. Na verloop van tijd zien een sommige leerlingen jou als een boze onaardige docent/leerkracht’ en willen zij daarom jouw aanwijzingen niet meer opvolgen. Ze gaan door met het gedrag dat je eigenlijk wilde beëindigen. Boos reageren werkt dan averechts.  Er ontstaat een vicieuze cirkel waarin boos worden en ongewenst gedrag elkaar blijven versterken.

Het doorbreken van een verbod is een daad van vrijheid.” van Gunsteren (2003)

Hoe strenger jij bent, hoe groter de kans dat leerlingen juist jouw verboden willen doorbreken. Te streng zijn werkt dus contraproductief.
Vriendelijk Orde Houden laat zien dat wél haalbaar is om te stoppen met boos zijn – en dat binnen korte tijd. Als het je lukt om rustig te blijven, houd je meer energie over en kun je weer genieten van het lesgeven.

Veranderen

Stoppen met ingeslepen patronen is lastig. Denk maar aan stoppen met roken: het vraagt oefening, doorzettingsvermogen en steun.
VOH helpt je die vicieuze cirkel van boosheid te doorbreken. Daarvoor zijn twee veranderingen nodig:

1. De maatregel waarmee je ongewenst gedrag verandert.
   In plaats van leerling strafwerk te geven, vraagt je een leerling een ‘Brief over toekomstig gedrag‘ te schrijven.
2. De manier waarop je reageert verandert.
   Je probeert in elke situatie op een vriendelijke manier op je leerlingen te reageren.

Oefenperiode

Iedereen – docent, leerkracht en leerling – heeft het recht te veranderen. Tijdens dat proces mag je fouten maken; dat hoort erbij.
Vriendelijk Orde Houden helpt je in een ‘Oefenperiode‘ geleidelijk te stoppen met boos reageren.

In deze periode (de duur hangt af van jouw onderwijssituatie) vertel je je leerlingen dat je vanaf nu probeert niet meer boos te worden. Je legt uit dat je vriendelijk en duidelijk wilt zijn, en dat je dat ook van hen verwacht. Dit onderstreep je met het ‘Kader‘ dat je zichtbaar in het lokaal ophangt.

Afbeelding: Kader

Je benadrukt dat dit een leerproces is waarin iedereen fouten mag maken. Je spreekt af dat bij onvriendelijk gedrag iedereen elkaar – op een vriendelijke manier – daarop mag aanspreken. Deze aanpak is daarom gelijkwaardig, eerlijk en betrokken: iedereen profiteert.

Daarnaast gebruik je de ‘Driehoek‘, waarmee je laat zien welke werkhouding je verwacht bij verschillende lesvormen. De ‘Driehoek‘ heeft twee kanten: één voor frontaal lesgeven en één voor zelfstandig werken.

Afbeelding: Driehoek

Met het ‘Kader‘ en de ‘Driehoek’ zorg je voor de duidelijkheid en voorspelbaarheid in je klas.

Introductie van de drie stappen

In de eerste drie lessen van de ‘Oefenperiode’ – in totaal acht lessen –  introduceer je de drie stappen waarmee je ongewenst gedrag laat stoppen, in omgekeerde volgorde:

1. De ‘Brief over Toekomstig Gedrag’.
   Deze brief gebruik je om een leerling te laten nadenken over zijn of haar gedrag en inzet, en hoe het beter kan.
2. De ‘Tip‘
   Een positief advies dat voorafgaat aan de brief.
3. ‘Gebaren‘
   Subtiele, non-verbale signalen die je helpen om gedrag en inzet tijdig te corrigeren.

Afbeelding: Introductie 3 stappen

Vanaf de derde les pas je de procedure toe: eerst ‘Gebaren‘, dan – indien nodig – een ‘Tip‘, en alleen in uitzonderlijke gevallen een ‘Brief over toekomstig gedrag‘.

Afbeelding: Aansturen en Bijsturen

De eerste twee stappen – ‘Gebaren‘ en ‘Tip‘ – zorgen ervoor dat je derde stap  – de brief –  zelden gebruikt.

Verdwijnen van oude (gespannen) patronen

Stoppen zou denk ik, wat minder problematisch worden als we een rijker repertoire van stophandelingen zouden ontwikkelen en er vrolijker en speelser gebruik van zouden maken. Stoppen als positieve daad.” van Gunsteren (2003)

Vriendelijk Orde Houden in de Klas stelt je in staat om geleidelijk ‘toegeeflijk’ of ‘streng’ te vervangen door ‘vriendelijk én duidelijk’. Alle beladen gedragingen die verbinding in de weg staan zijn dan niet meer nodig. Je spreekt leerlingen aan op gedrag en inzet in drie stappen: Non-verbaal>Verbaal>Maatregel. Hoe langer je volhoudt om vriendelijk te reageren, hoe meer de oude patronen op de achtergrond verdwijnen. Hoe vriendelijker je leert kijken tijdens het nemen van de drie stappen hoe sneller spanning verdwijnt.

Wanneer leerlingen week na week merken dat jij niet meer boos wordt – dat jij echt uit de vicieuze cirkel stapt – zullen ze jouw aanwijzingen weer serieus nemen. Ze gaan meewerken, tonen respect en gedragen zich beter tijdens de les.