Hoe word ik een vriendelijke en duidelijke leraar?

Op deze pagina

  1. Opvoeding – Onderwijs
    1.1 Preventief – Curatief
    1.2 Een positieve leeromgeving creëren
  2. Toepassen van de vijf invalshoeken
    2.1 Lichaamstaal: een verbindende factor
    2.2 Evenwicht in de vijf invalshoeken
  3. Invloed op de samenleving
    3.1 Bildung und wissenschaft
  4. Hindernissen opruimen en overstijgen
    4.1 Veranderen
    4.2 Rollen docent
    4.3 Profiteer van ervaring van collega’s
    4.4 Leerlingen met gebrekkige impulscontrole
    4.5 Diploma Vriendelijk Orde Houden
    4.6 Schoolbreed implementeren
  5. Herkomst Vriendelijk Orde Houden
    5.1 Liemer lijstje
    5.2 Vrede kun je leren
  6. Samenvatting
  7.  Credits

Op deze pagina een overzicht van wat volgens Vriendelijk Orde Houden een bijdrage kan leveren aan vriendelijk en duidelijk lesgeven. Dat geheel noemen wij op deze site ‘Orde Maken’. Bij de site met de Engelse vertaling noemen wij dit onderwerp ‘Reflecting on Teaching’. Bij ‘Zelfstudie‘ zie je hoe wij onze informatie aanbieden en bij Stoppen met boos zijn‘ lees je hoe je vriendelijk en duidelijk orde kunt houden. Bepaal zelf wat jou aanspreekt en wat je in jouw praktijk zou kunnen toepassen. 

Met de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden creëer ik een positieve leeromgeving.

Introductie video

Voor meer informatie bekijk hier onze overige introductievideo’s.

Introductie Vriendelijk Orde Houden

Bij het ontwikkelen van je professionele praktijk zoek je voortdurend naar manieren om te verbeteren.

  • In Stoppen met boos zijn lees je hoe je leerlingen op een nieuwe manier aanspreekt op gedrag en inzet waardoor de sfeer in de klas verbetert.
  • Op deze pagina bespreken wij opvoeding en onderwijs, in de hoop dat jij daar ideëen uithaalt die bijdragen aan vriendelijk én duidelijk lesgeven.

Wil je met ons materiaal aan de slag? Lees dan eerst de pagina ‘Zelfstudie‘. Daar leggen we uit hoe wij onze methode aanbieden en op welke manier wij de onderwerpen behandelen.
Met deze website delen we alle informatie gratis en vrijblijvend. Als je ons citeert, dan graag met de bron. Heb je vragen, neem dan gerust contact met ons op.

Op deze pagina lees je over:

  • de verschillen en overeenkomsten tussen het opvoeden thuis en lesgeven op school, en hoe je met preventieve acties voorkomt dat je leerlingen moet aanspreken op gedrag of inzet.
  • hoe je de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden toepast in je eigen lespraktijk.
  • de doelen die VOH via het onderwijs wil bereiken.
  • hoe je belemmeringen voor verandering wegneemt en hoe je VOH bij succes introduceert bij collega’s.

Als het jouw lukt om vriendelijk en duidelijk les te geven, kun je een diploma vriendelijk orde behalen. Daarmee kun jij een voorbeeld zijn voor anderen. Met een Teamtraining kan VOH helpen om de methode schoolbreed te implementern.

De verschillende onderdelen van VOH kun je stap voor stap toevoegen aan je eigen manier van lesgeven. Vriendelijk Orde Houden leid naar een vreedzame opvoedingsstijl; betrokken, begripvol, accepterend, sturend, uitnodigend en vertrouwenwekkend.
Het is een transparante stijl van opvoeden, waarin je op een duidelijke manier redelijke grenzen stelt.
Kinderen voelen zich bij deze opvoedingsstijl gewaardeerd (Lees het blog Autoritatieve opvoeding).
Bij Onderwijsdoelen vind je de observatie van Ginott over de invloed van een leraar.

1. Opvoeden – Onderwijs

Bij ‘Orde Maken’ (in het Engels: ‘Reflecting on Teaching’) bestaan sterke overeenkomsten tussen het opvoeden van kinderen en het leiden van een klas.
In beide gevallen werken meerdere volwassenen samen. Wanneer zij hun rollen goed afstemmen en samenwerken, heeft dat directe voordelen voor het kind of de leerling.
Hieronder bespreken wij de twee taken die beide een rol spelen binnen het onderwijs.
Een vriendelijke en duidelijke docent vervult doorgaans beide.

In het gezin en in het onderwijs

Wie verantwoordelijk is voor kinderen, krijgt te maken met twee verantwoordelijkheden op het gebied van:

  1. Voeding, Verzorging en Verbinding. De aandacht is gericht op het fysieke en emotionele welzijn in het moment en is daardoor in hoge mate onvoorwaardelijk. Kernwoorden zijn zorgzaam, invoelend, emotioneel, verbonden/verbindend, vriendelijk en bevestigend.
  2. Het scheppen en in stand houden van voorzieningen en structuren: wat is er nodig of gewenst, wat kunnen we daarvoor tot stand brengen, wat hebben we daarvoor nodig, hoe krijgen en houden we het werkend en wat is daarin ieders rol/taak. Wat zijn de regels, wat moet wel en wat mag niet en binnen welke grenzen? Kernwoorden zijn verstandelijk, overkoepelend, analytisch, structurerend, duidelijk, begrenzend en handhavend.

Bij gezinnen met twee ouders, zijn beide ouders voor beide taken verantwoordelijk. Zij kunnen de taken dan verdelen. Als er in een gezin maar één ouder is, komen beide verantwoordelijkheden op de schouders van deze ene ouder. Die situatie is vergelijkbaar met die van een docent. Ook een docent die alleen voor de klas staat draagt beide verantwoordelijkheden.

Het ouderschap vormt een speciale uitdaging, in die zin dat de taak van ouders begint als pure bescherming en gaandeweg dient te veranderen in een complexe vorm van zorg die steeds meer ruimte laat, zonder duidelijke punten die aangeven wanneer en hoe een dergelijke transitie in gang gezet zou moeten worden, of instructies hoe dat te verdragen.” Nelson (2022) Maggie

Hetzelfde proces (opvoeden is geleidelijk aan steeds meer loslaten) speelt ook in het onderwijs.

In het onderwijs en in het gezin

Als je er als ouder of docent alleen voorstaat, is niet elke rol je op het lijf geschreven. Als je dan:

  • alleen de eenzijdig de zorgzame, invoelende, vriendelijke rol op je neemt, als duidelijkheid hierbij ontbreekt, wellicht uit vrees voor confrontatie, ben je té toegeeflijk en missen  kinderen/leerlingen begrenzing.
  • Je kunt eenzijdig de verstandelijke, structurerende en begrenzende rol kiezen. Als zorgzaamheid hierbij ontbreekt, wellicht uit vrees om kwetsbaar over te komen, ben je té streng en is de relatie tussen jou en de leerling koel. Kinderen/leerlingen voelen zich dan niet met jou verbonden, waardoor ze zich niet voegen naar jouw behoeften of naar de behoeften van het gezin/de groep.

In beide gevallen zorgt dit voor onrust. In jouw les overschrijden leerlingen grenzen ten koste van jou en de groep.

Bijsturen lukt beter wanneer docenten, leidinggevenden en ouders een lijn trekken.

Lees meer bij samenwerking tussen een docent en leiding.

Taak specifiek voor docent en school

De school heeft juist als taak om het kind te leren dat het gezin, hoe noodzakelijk het ook is voor diens ontwikkeling, niet diens enige referentiekader is en dat ook niet kan zijn. Want het is op school dat we ontdekken dat andere kinderen anders leven; dat niet alle ouders op dezelfde manier reageren; dat niet iedereen in dezelfde goden gelooft; dat niet ieders zorgen hetzelfde zijn; en dat de mening van sommigen niet de mening van allen is.” Meirieu – Brief aan de beginnende leraar

1.1. Preventief – Curatief

Een vriendelijke en duidelijke docent werkt vooral preventief: hij voorkomt verstoringen en gunt leerlingen een beperkte marge om de les te verstoren. Door zo te handelen zal deze docent niet vaak een leerling een maatregel opleggen.

Afbeelding 11: preventief en curatief

Door te reflecteren op ‘Orde Maken’ en ‘Orde Houden’ creëer je een positieve leeromgeving. Daarbij maakt VOH onderscheid tussen preventief (cursief weergegeven) en curatief (dikgedrukt weergegeven). Het preventieve deel is groter dan het curatieve deel.

Bij ‘Orde Maken’ zorg je ervoor dat je:

  1.  zelf geen onrust veroorzaakt.
  2. vriendelijkheid inzet als effectief middel.
  3. te toegefelijk of te streng vervangt door vriendelijk én duidelijk.
  4. afwisselt tussen Docentgestuurd (informeren) en Leerlinggestuurd onderwijs (ervaren);
  5. leerlingen motiveert en helpt zich te concentreren.
  6. het onderwijsproces vriendelijk en ontspannen aan- en bijstuurt.

1.2 Een positieve leeromgeving creëren

Een vriendelijke en duidelijk docent kent het belang van deze drie kerncomponenten van een goede les: structuur, vrijheid en verantwoordelijkheid:

Structuur

Structuur ontstaat door ervaring op te doen met de verschillende onderdelen van Vriendelijk Orde Houden. Aan het begin van een nieuwe cursus introduceer je tijdens een ‘Oefenperiode‘ een vriendelijk en duidelijk manier om leerlingen aan te spreken op gedrag en inzet (Zie Stoppen met boos zijn).

Daarnaast:

  • wissel je klassikaal lesgeven af met momenten waarin leerlingen zelfstandig werken;
  • bied je mogelijkheden om bij Leerlinggestuurd onderwijs te oefenen met apps en zelfbeoordeling;
  • betrek je leerlingen bij het evalueren van jouw manier van werken. – wederzijdse beoordeling versterkt de samenwerking.

Vrijheid

Een duidelijk structuur maakt het mogelijk om vrijheid te geven. Tijdens zelfstandig werken bied je verplichte opdrachten én geef je leerlingen ruimte om eigen keuzes te maken.

Dat verhoogt hun intrinsieke motivatie en stelt leerlingen in staat om:

  • zichzelf te ontdekken;
  • keuzes te maken en doelen te stellen;
  • in hun eigen tempo te werken.

Verantwoordelijkheid

Je geeft het goede voorbeeld en je bent je bewust van je invloed als docent
Tijdens zelfstandig werken vraag je je leerlingen om op een verantwoorde manier om te gaan met de geboden vrijheid. Als een leerling daar moeite mee heeft, is het jouw taak hem of haar te coachen (Zie ook de video over de werking van het brein).

Wanneer één van de drie componenten te weinig aandacht krijgt, daalt het rendement van het onderwijs:

  • Zonder structuur is onderwijs niet efficiënt;
  • zonder vrijheid is het niet uitdagend;
  • zonder verantwoordelijkheid leren leerlingen niet zelfstandig te handelen.

Hoe positiever je leeromgeving, hoe beter de relatie met je leerlingen – en minder hoe minder vaak het nodig is een leerling aan- of bij te sturen.
In zo’n omgeving krijgt elke leerling de kans om zich geleidelijk te ontwikkelen tot een sociale, intrinsiek gemotiveerde leerling die verantwoordelijkheid neemt, keuzes maakt, en zichzelf en anderen aanstuurt.

2. Toepassen van de vijf invalshoeken

Vriendelijk Orde Houden verdeelt alle aspecten van het onderwijs over vijf invalshoeken. Samen vormen zij een praktisch raamwerk om je lesgeven in kaart te brengen en te verbeteren:
Vriendelijk, Duidelijk, Lesinhoud, Observeren en Aansturen en Bijsturen.

Door na te denken over deze vijf invalshoeken onderzoek je je eigen gedrag, het gedrag van je leerlingen en omstandigheden waarin leerlingen optimaal kunnen leren. Zo ontdek je wat goed werkt, verbeter je stap voor stap je lespraktijk en creëer je een positieve leeromgeving.

afbeelding 1: Vijf invalshoeken VOH – Gert Biesta

In de afbeelding zie je de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden. In deze afbeelding staat de invalshoek ‘Vriendelijk’ onderaan. Daar is voor gekozen omdat een vriendelijke houding is de basis waarop alles rust. Alle invalshoeken vallen onder ‘Orde Maken’. Een vriendelijke en duidelijk docent besteedt aandacht aan deze vijf invalshoeken.

1. Vriendelijk

Een vriendelijke houding vormt de basis van goed lesgeven. Zoals in een vechtsport boosheid je uit balans brengt, zo verstoort boosheid ook het onderwijs. Door vriendelijk te blijven voorkom je conflicten en houd je de rust in de klas.

Een vriendelijke docent zorgt voor een hechte groep. Je stimuleert contact tussen leerlingen door tijdens klassikale lessen duo’s en groepjes bewust te variëren. Tijdens zelfstandig werken geef je leerlingen de vrijheid om zelf te kiezen met wie ze samenwerken.

Bij een geweldloze benadering zoeken ouders en kinderen naar wat ze gemeen hebben en naar redenen om elkaar te helpen en te steunen. De ouders accepteren dat de tekortkomingen van de kinderen waarschijnlijk voortkomen uit de tekortkomingen van de ouders zelf.” Arun Ghandi (2017)

2. Duidelijk

Duidelijkheid voorkomt misverstanden en onrust. Als leerlingen weten wat jij van hen verwacht, kunnen ze beter werken. Gebruik hiervoor het kader en de driehoek om structuur te bieden. Zo geef je richting en ruimte.

3. Lesinhoud

Een goede les bied afwisseling tussen Docentgestuurd en Leerlinggestuurd werken.Je introduceert en oefent nieuwe lesstof in klassikale momenten (informeren) en geeft leerlingen daarna ruimte om zelfstandig te werken en ervaring op te doen (ervaren).

Afbeelding: Frontaal lesgeven afwisselen met zelfstandig werken

Een toelichting bij het nu volgende citaat: Alleen frontaal lesgeven kan leiden tot te veel orde. Alleen zelfstandig werken kan leiden tot te veel wanorde.

Te veel wanorde is regelrecht gevaarlijk. Te veel orde maakt kwetsbaar op langere termijn, doordat het aanpassingsvermogen en de creativiteit dan teruglopen.” (Mark Mieras).

Tijdens zelfstandig werken begeleid je discreet en coachend, zodat de rest van de klas ongestoord kan doorwerken. Ook reflecteer je regelmatig op je manier van lesgeven, met feedback van collega’s, leidinggevenden én leerlingen.

4. Observeren

Door alert te zijn op zowel taal en lichaamstaal, kun je vroegtijdig signalen van onrust herkennen. Zo kun je subtiel ingrijpen voordat een situatie escaleert. Observatie helpt je preventief te handelen en rustig te aan- en bij te sturen. Door te observeren, zie je ook snel wat individuele leerlingen nodig hebben.

5. Aansturen en Bijsturen

Lees voor deze invalshoek de pagina Stoppen met boos zijn. Daarin staat hoe je met kleine gebaren en vriendelijke correcties effectief reageert op gedrag zonder boos te worden.

2.1 Lichaamstaal: een verbindende factor

Lichaamstaal is van belang bij alle invalshoeken:

  1. Vriendelijk: Je gebruikt lichaamstaal op een positieve open manier – zonder boos te kijken.
  2. Duidelijk: Je maakt heldere gebaren, zonder streng over te komen.
  3. Lesinhoud: Wanneer je overschakelt van zelfstandig werken naar klassikaal lesgeven, gebruik je zowel een gebaar als een duidelijke stem.
  4. Observeren: Door goed te observeren zie je sneller wat er goed gaat, wat leerlingen nodig hebben en of het nodig is om bij te sturen.
  5. Aansturen en Bijsturen: Van alle momenten waarop je aanstuur en bijstuurt gebruik je het vaakst lichaamstaal.

Zie ook het overkoepelende hoofdstuk Gebruik Lichaamstaal.

2.2 Evenwicht in de vijf invalshoeken

De vijf invalshoeken vormen samen een ketting van vijf schakels.
Laat je één schakel verslappen, dan verliest je onderwijs kracht:

  • Zonder vriendelijkheid ontbreekt motivatie.
  • Zonder duidelijkheid ontbreekt richting.
  • Zonder afwisseling in lesinhoud ontbreekt balans.
  • Zonder observatie mis je belangrijke signalen.
  • Zonder aansturing nemen verstoringen toe.

Afbeelding 2: Ketting VOH

Elke schakel is van vitaal belang voor het goed functioneren van het onderwijs. De kleuren zijn overgenomen van een stoplicht. Met alles wat groen is, maak je orde (preventief – orde maken). Met A+B (Aansturen en Bijsturen), met de kleuren oranje en rood, stop je gedrag dat niet past bij de les.

  1. Dat doe je eerst Non-verbaal en dan verbaal (oranje – Aansturen).
  2. Indien nodig confronteer je een leerling met een maatregel (rood – Bijsturen).

Wanneer je de vijf invalshoeken combineert, ontstaat een gezonde balans tussen orde en vrijheid. Zo bouw je stap voor stap aan een klas waarin leerlingen merken dat jij hen ziet, waarin zij zich gemotiveerd en verantwoordelijk voelen — en jij met plezier lesgeeft.

Bij de pagina Motivatiecoach tref je een lijst aan met vragen die je jezelf af en toe kunt stellen en waarmee je je ontwikkeling volgt en richting geeft.

Het evenwicht tussen groepsidentiteit en individualiteit is de sleutel tot succesvolle sociale systemen”. Christakis (2019)

3. Invloed op de samenleving

Hechte gemeenschap

Wanneer niet alleen docenten met hun leerlingen, maar ook het hele schoolteam ernaar streeft om samen een hechte gemeenschap te vormen — en wanneer leerlingen terugkijken op een schoolperiode waarin zij door hun docenten, medeleerlingen en ander personeel vriendelijk en duidelijk zijn benaderd — dan groeit daaruit een positieve, samenhangende schoolcultuur.
Als een school voldoende structuur biedt, leerlingen ruimte krijgen om eigen initiatieven te ontplooien, worden gezien door hun docenten en waar nodig effectief worden bijgestuurd, dan ontwikkelen zij zich tot zelfstandige burgers die later een waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving.
Een school geeft op die manier vorm aan de maatschappij van de toekomst.

Kwalificatie

Hoe beter een leerling is gekwalificeerd, hoe groter de kans op individueel succes in de maatschappij. Daarom staat kwalificatie centraal in het onderwijs. Daarbij hoort echter de kanttekening dat succes van de één niet ten koste mag gaan van de ander.
Om dat te voorkomen, pleit VOH ervoor dat het onderwijs — naast kwalificatie — ook aandacht besteedt aan:

  • Socialisatie
  • Persoonsvorming

Wat levert het op als kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming stevig in het onderwijs zijn verankerd? Zijn deze doelen ook in de maatschappij te verankeren? Zie Onderwijsdoelen.

3.1 Bildung und Wissenschaft

Vriendelijk Orde Houden biedt leerkrachten en docenten de mogelijkheid om vriendelijker en duidelijker les te geven, en zo hun onderwijs verder te ontwikkelen.

Menselijk potentieel

Het volgende citaat bespreekt de ideeën van Humboldt over Bildung en Wissenschaft, zoals beschreven door Sue Prideaux. Deze sluiten aan bij het benutten van ieders menselijke potentieel:

Het uiteindelijke doel van scholing was ‘een volledige educatie voor de menselijke persoonlijkheid[…] de hoogste en meest passende ontwikkeling van de vermogens van het individu tot een volledig en samenhangend geheel’. Dit volledige en samenhangende geheel was een combinatie van twee typisch Duitse idealen: ‘Wissenschaft’ en ‘Bildung’. ‘Wissenschaft’ was de idee van studeren als een dynamisch proces dat voortdurend vernieuwd en verrijkt werd door wetenschappelijk onderzoek en onafhankelijk denken, zodat elke student bijdroeg aan de eindeloos voortschrijdende som van kennis. Het was het exacte tegendeel van dingen uit het hoofd leren.
Kennis werd beschouwd als evolutionair van aard, en hiermee gepaard ging ‘Bildung’, de evolutie van de orderzoeker zelf: een proces van spirituele groei door de verwerving van kennis dat Humboldt beschreef als een harmonieuze interactie tussen de eigen persoonlijkheid van de student en de natuur die uitmondde in een staat van innerlijke vrijheid en heelheid binnen een groter verband.” Prideaux (2018), Sue

Aannames loslaten

Om iets te leren, is het nodig te durven aanvaarden dat wat wij denken te weten – met inbegrip van onze meest diepgewortelde overtuigingen – verkeerd kan zijn, of op zijn minst naïef: schaduwen op de wanden van Plato’s grot.” Rovelli, Carlo (2014)

Ook binnen Vriendelijk Orde Houden zien we kennis als iets dat voortdurend evolueert:

  • Door cursussen en teamtrainingen, samenwerking met scholen en studie van literatuur doet VOH steeds nieuwe inzichten op.
  • Die inzichten leiden ertoe dat we oude aannames loslaten en nieuwe aannemen.
  • De snelheid van deze ontwikkeling is zichtbaar in ons jaarlijks vernieuwde cursusboek.
  • Met Vriendelijk Orde Houden willen wij leerkrachten en docenten helpen zich blijvend te ontwikkelen.

4. Hindernissen opruimen en overstijgen

4.1 Veranderen

Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.
Wie iets wil veranderen, zal zich op een andere manier moeten opstellen en gewoontes moeten doorbreken.

Doorzetten en volhouden zijn noodzakelijk voor verandering. Tijdens een veranderingsproces kom je hindernissen tegen, zoals gehechtheid aan een vertrouwde rol of gedragspatroon, of het automatisch aannemen van een rol zonder dat je dat eigenlijk wilt.
We kennen dit allemaal: we weten vaak best hoe waardevol het zou zijn om ons anders te gedragen, maar ons huidige gedrag voelt als een oude jas die precies past.

Verandering, hoe lonend ook, brengt altijd ongemak met zich mee. Afscheid nemen, losse eindjes, fouten, onduidelijkheid, acceptatieproblemen, niet-weten, onbegrip, weerstand, tegenslag en afstemmingsproblemen horen er allemaal bij.
Deze neveneffecten maken het verleidelijk om af te zien van verandering of om snel terug te keren naar oude patronen zodra het even tegenzit.
Juist dan is het belangrijk om door te zetten en vol te houden.

4.2 Rollen docent

Een vriendelijk en duidelijk docent is zich bewust van de volgende rollen:

  1. Gastheer
  2. Presentator
  3. Didacticus
  4. Pedagoog
  5. Coach
  6. Afsluiter

Daarnaast onderscheidt Vriendelijk Orde Houden de volgende aanvullende rollen:

  • Reisleider van een georganiseerde reis
    (Docentgestuurd onderwijs – frontaal lesgeven).
  • Wegenwacht.
    (Leerlnggestuurd onderwijs – zelfstandig werken)
    De leerlingen maken dan een (figuurlijke) trektocht. Tijdens zelfstandig werken vervult jij voor je leerlingen de rol van ‘wegenwacht’.  Lees meer over hoe deze rol uiteenvalt in Coach, Tuinman, Maker van een pedagogische context, Vroedvrouw en Detective.
  • Ontwerper van lessen
    Als je gebruik maakt van bestaande lessen en methodes, kun je daar zelf bedachte elementen aan toe te voegen.
  • Ontwerper van een methode
    Motivatiecoach
    Deze term is bedacht door een cursist en verder ontwikkeld door VOH. Met de bijbehorende vragenlijst begeleiden docenten hun eigen ontwikkeling.

Deze  rollen reisleider en wegenwacht zijn een uitwerking van een interview met Dick Bruinzeel. Hij gebruikt deze metafoor: “Van georganiseerde reis naar persoonlijke trektocht”. Daarin ligt een geleidelijke accentverschuiving besloten: van een gezamenlijke, georganiseerde reis naar een steeds persoonlijkere trektocht voor elke leerling.
Hoe ouder een leerling, hoe meer verantwoordelijkheid hij of zij kan dragen.

4.3 Profiteer van ervaring van collega’s

Vriendelijk Orde Houden in de Klas biedt een scala aan nieuwe gedrags- en rolopties die veel opleveren, maar ook de uitdagingen van verandering met zich meebrengen. Hoe kun je daarmee omgaan?

Profiteren van ervaringen van collega’s

Ten eerste kun je houvast vinden bij de ervaringen van collega’s die je zijn voorgegaan en die gewerkt hebben met de vijf invalshoeken van Vriendelijk Orde Houden.
Zie:

Collega’s geven vaak het advies:

“Begin streng en laat daarna langzaam de teugels vieren”.
Lees bij Oefenperiode hoe dit principe ook binnen Vriendelijk Orde Houden een rol speelt.

Credits staan onderaan elke pagina vermeldt

Belangrijke nieuwe inzichten binnen Vriendelijk Orde Houden komen vaak van cursisten en deskundigen. Deze vermelden wij onderaan elke invalshoek bij credits. Daar kun je zien welke cursist of deskundige een nieuw aspect heeft ingebracht.

4.4 Leerlingen met gebrekkige impulscontrole

Met een vriendelijke en duidelijke houding bereik je meer bij leerlingen met een gebrekkige impulscontrole. Deze leerlingen willen wel doen wat je van hen vraagt, maar raken verstrikt in hun eigen impulsen.

Wanneer je hen vriendelijk aanstuurt met gebaren en lichaamstaal, voorkom je dat je hun naam steeds in negatieve situaties noemt.
Door vriendelijk te blijven, stel je hen gerust, geef je vertrouwen en steun je hen in hun poging zich beter te gedragen.

Je kunt met de leerling persoonlijke gebaren afspreken waarmee:

  • jij aangeeft dat de leerling te druk is (bijvoorbeeld door te wijzen naar een plek waar de leerling even tot rust kan komen);
  • de leerling aangeeft dat de les te druk is (zodat jij, indien mogelijk, de drukte kunt verminderen);
  • de leerling om hulp vraagt (waarbij je afspreekt dat je, zodra je tijd hebt, bespreekt wat er aan de hand is).

Als gebaren niet werken, kun je (buiten de groep) vragen:

“Waar zou jij je in deze klas het beste kunnen concentreren?”
Regel vervolgens de plek die de leerling voorstelt, evalueer en pas zo nodig aan.

Andere mogelijkheden:

  • Geef de leerling een plek achterin de klas. Zo heeft hij of zij overzicht en hoeft zich niet om te draaien. Vaak helpt het om te zien dat anderen geconcentreerd werken.
  • Op de basisschool maakte een juf in groep 6 een hut onder haar bureau waar een leerling kon schuilen als de klas te druk werd.
  • Laat de leerling af en toe buiten de klas werken, bij voorkeur onder begeleiding.
  • Geef de leerling de mogelijkheid om in de mediatheek te werken.
  • Laat de leerling bij teveel energie even een rondje lopen.
  • Vraag aan het begin van de les:
    “Welk doel stel je jezelf voor deze les? Denk je dat het gaat lukken?”

Na afloop kun je samen bespreken:

  • Wat is er gelukt? Waardoor kwam dat?
  • Wat is er niet gelukt? Wat was de oorzaak?

Tips voor leerlingen met gebrekkige impulscontrole:

  • Lees het blog over de film Les Choristes.
  • Geef deze leerlingen een persoonlijke, haalbare opdracht die aansluit bij hun talenten, zodat ze succeservaringen opdoen.
  • Geef hen af en toe een eigen taak, zoals koffie halen, lesmateriaal uitdelen of posters ophangen.

4.5 Diploma Vriendelijk Orde Houden

Het doorvoeren van vernieuwingen is een uitdaging en vraagt moed en doorzettingsvermogen.
Van succesvolle verbeteringen profiteren zowel jouw leerlingen als jijzelf.

Diploma aanvragen

Wanneer je een individuele cursus of teamtraining Vriendelijk Orde Houden hebt gevolgd, kun je een lesbezoek aanvragen door een coach.
Vooraf beschrijf je welke verbeteringen je hebt aangebracht in je lesgeven.
De coach beoordeelt tijdens het lesbezoek of deze verbeteringen zichtbaar zijn.
Als dat zo is, ontvang je een diploma.

4.6 Schoolbreed implementeren

Met jouw diploma op zak kun je andere collega’s inspireren om zich te verdiepen in Vriendelijk Orde Houden. Wanneer dat gelukt, is het moment aangebroken om ook de schoolleiding en ouders hierbij te betrekken.
Een Teamtraining Vriendelijk Orde Houden is een geschikte manier om dit proces op gang te brengen.
(Zie Schoolbreed implementeren).

Het initiatief voor de implementatie van VOH kan komen van docenten, schoolleiding, leerlingen, studenten, lerarenopleidingen, ouders of  Onderwijs ondersteunend personeel. Zie ook nieuwsberichten HBO.

5. Herkomst Vriendelijk Orde Houden

De inhoud van deze site is gebaseerd op eigen ervaring, op ervaring van gebruikers, op literatuur die aansluit bij VOH, op materiaal dat op internet is gevonden en op adviezen van deskundigen (zie over ons). Al deze informatie heeft binnen Vriendelijk Orde Houden een plaats gekregen binnen een van de vijf invalshoeken.

Met de nu volgende initiatieven voelt VOH zich nauw verwant:

5.1 Liemer Lijstje

Het Liemer Lijstje is ontstaan uit door honderden gesprekken met leerlingen uit het primair onderwijs (omgeving Arnhem)  over hoe zij het best tot leren komen.
Ruimer opgevat geven wij – leerling, docent, schoolleider en onderwijsondersteunend personeel – elkaar met de ‘Zeven beloftes’ vertrouwen, spreken wij onderling onze verwachtingen uit en geven wij elkaar de ruimte om die verwachtingen waar te maken.

VOH adviseert deelnemers aan onze Cursus of aan onze Teamtraining om vanuit deze intenties les te geven.

Afbeelding 9: Liemers Lijstje

5.2 Vrede kun je leren

Vriendelijk Orde Houden herkent zich in het boekje ‘Vrede kun je leren’ (Reybrouck (2017). Daarom geven wij dit boekje cadeau bij een cursus in Nederland en citeren we eruit tijdens de cursus.

6. Samenvatting

Een vriendelijke en duidelijke leraar:

  • stelt in de eerste les de leerlingen op de hoogte van de verwachtingen rond gedrag en inzet met behulp van het ‘Kader’ en de ‘Driehoek’, en kondigt aan te willen stoppen met boos worden (Stoppen met boos zijn);
  • denkt na over zijn of haar onderwijs en implementeert waar nodig nieuwe elementen in de bestaande lespraktijk;
  • betrekt collega’s bij het uitproberen van Vriendelijk Orde Houden;
  • merkt na verloop van tijd dat leerlingen wennen aan de nieuwe aanpak en dat de samenwerking tussen leerling en docent of leerkracht verbetert.

Wat kun je verwachten?

  • Houd er rekening mee dat je een groep kunt krijgen die door de samenstelling lastig aanspreekbaar is.
    Door leerlingen met geduld aan te sturen en bij te sturen, kun je ook met zo’n groep goed werken.
  • Soms heb je juist geluk met een coöperatieve groep — dan is Aansturen en Bijsturen nauwelijks nodig.

7. Credits

Gert Biesta

Voor de huidige opzet van onze cursus Vriendelijk Orde Houden zijn wij Gert Biesta dank verschuldigd.
Gert Biesta is hoogleraar en onderwijspedagoog.

  • Hij gaf ons de tip om het accent te leggen op orde maken.
    Gert Biesta: “Wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor de orde in de klas? En gaat het niet meer om orde maken en geven dan om orde houden?”
  • Ook wees hij ons erop dat wij in een eerdere fase te eenzijdig aandacht besteedden aan ‘Leerlinggestuurd onderwijs’.
    Naar aanleiding van zijn advies heeft VOH gezocht naar een betere balans tussen Leerlinggestuurd en Docentgestuurd onderwijs.

Lees meer

Kees van der Meer – Afdelingshoofd Docent Muziek in Groningen

Kees wees ons erop dat de naam Vriendelijk Orde Houden het belangrijkste aspect ongenoemd laat: Orde maken! Daarom hebben wij onder ons logo toegevoegd: = orde maken.

Rense Houwing

Rense heeft in een eerdere fase de volledige website van VOH geredigeerd.
Hij wees ons erop dat letten op lichaamstaal en taalgebruik buiten de actiegerichte invalshoeken valt.
Beide manieren van waarnemen noemen we nu samen Observeren.
Ook maakte hij het onderscheid tussen Aansturen (kost de leerling geen tijd) en Bijsturen (kost de leerling wel tijd).

José Caballero – Docent Scheikunde en voorzitter van de Stichting Vriendelijk Orde Houden

José wees ons op het belang van vertrouwen:
“Opvoeden is loslaten. Je kunt je leerlingen pas loslaten als je ze vertrouwt.” 

Jan Wolters – Docent muziek en opleider conservatorium docent muziek.

Jan benadrukte dat het de taak van de docent is om leerlingen aan te spreken op gedrag en inzet — dat hoort bij het vak van docent.
Daarnaast adviseerde hij ons de term Assessment te vervangen door Leerlinggestuurd onderwijs.
Tot slot wees hij erop dat:

“Als het op orde houden aankomt, je al te laat bent.”
Dat pleit ervoor om het onderwijs zo in te richten dat orde als vanzelf ontstaat en orde houden nauwelijks nog nodig is.

Door naar ‘Orde Maken’