1.4 kennismaken
Op deze pagina
- Belang van kennismaken
1.1 Kennismaken
1.2 Geen aandacht besteden aan kennismaken
1.3 Starten met kennismaken - Persoonlijke verhalen – Johari venster
- Aspecten kennismaken
3.1 Vragen stellen
3.2 Ontwikkelen van identiteit
3.3 Ontwikkeling op vakgebied - Groepsvorming
- Samenvatting
- Video
Docenten en leerlingen maken onderling kennis met elkaar en versterken daarmee hun band. Kennismaken komt terug in de werkvormen van elke les. Zo ontstaat er een hechte groep en kan iedereen zich concentreren.
Ik geef mijn leerlingen onderling in verschillende rollen de gelegenheid tot kennismaken. Als onbekendheid verdwijnt, durft iedereen zich kwetsbaar op te stellen.
Kohlberg’s meest invloedrijke uitkomst [van zijn onderzoek] was dat de kinderen met het grootste morele besef (volgens zijn scorings-methode) degenen waren die regelmatig de gelegenheid kregen voor rolwisseling – om zichzelf te verplaatsen in iemand anders en om van vanuit het perspectief van een ander te kijken naar een probleem.” Haidt (2012)
Introductievideo
Voor meer informatie bekijk hier onze overige introductievideo’s.
Nieuwsberichten op deze site over Kennismaken
Een leerling vertelde in de klas haar persoonlijke verhaal.
Huidige aanpak:
Hoe besteed ik tot op heden aandacht aan kennismaken?
Toekomstige aanpak:
Hoe besteed ik in de toekomst aandacht aan kennismaken?
Voorbeelden bij Kennismaken
- Vraag af en toe aan een leerling hoe het er mee gaat.
- Laat leerlingen elkaar interviewen en vraag daarna of de interviewer verslag wil doen van het verhaal dat hij/zij zojuist heeft gehoord.
- Vertel je leerlingen dat je bezig bent met de cursus Vriendelijk Orde Houden in de klas (VOH) en dat je jezelf voorneemt om vriendelijk en duidelijk te zijn. Geef aan dat je hoopt dat ook je leerlingen vriendelijk en duidelijk zullen zijn. Geef aan dat jij hen, als dat niet lukt, aanspreekt én en dat zij jou ook op vriendelijkheid mogen aanspreken (gelijkwaardigheid).
- Versterk de band tussen de leerlingen onderling door werkvormen te gebruiken waarbij zij:
- elkaar beter leren kennen,
- van elkaar kunnen leren,
- gebaren maken om instructie te geven.
- Merk op dat bij groepsopdrachten samenwerken effectiever is dan alleen werken. Stel dit ook expliciet aan de orde als je de les bespreekt.
- Op internet vind je met de zoekopdracht “mix en ruil coöperatief leren” een grote verzameling werkvormen.
- Laat een leerling iets uitleggen voor de klas.
- Bedenk een samenwerkopdracht en maak willekeurige groepjes.
Artikel: Coöperatieve werkvormen
In het bovengenoemde artikel vind je een overzicht van verschillende werkvormen, waarbij leerlingen de kans krijgen met elkaar kennis te maken.
Voorbeelden kennismaken primair onderwijs
- Zeker in het Primair Onderwijs is een goede verstandhouding van groot belang. Wanneer de relatie tussen leerkracht en leerlingen goed is, valt er meer te bereiken. Je brengt veel tijd met elkaar door en je moet na een conflict vrijwel meteen weer met elkaar aan de slag. Daarom is het noodzakelijk om een conflict snel op te lossen.
- Laat een leerling een activiteit voorbereiden en leiden.
- Bij het introduceren van een nieuw thema/taak laat je je leerlingen het thema raden door vragen te stellen. Een spelregel daarbij is dat zij alleen ja/nee -vragen mogen stellen.
- Speeddaten/binnen-buiten kring. Laat leerlingen bijvoorbeeld en voorwerp meenemen van huis dat past bij de les/het thema. Maak twee rijen tegenover elkaar en geef elke leerling twee minuten de tijd zijn/haar overbuurman over het voorwerp te vertellen. Laat alle leerlingen een plaats doorschuiven. Herhaal de opdracht een aantal malen.
- De leerlingen lopen rustig door de klas. Op een teken van de leerkracht vormen zij tweetallen en bespreken zij de opdracht.
- Voorbereiding: Maak een opdracht waarbij de leerlingen zelfstandig werken en geef iedere leerling drie kaarten met een vraagteken. Instructie voor de leerlingen: Als je een vraag hebt, bedenk dan wie van je medeleerlingen jou kan helpen. Met een vraagteken ga je naar de door jou uitgezochte klasgenoot en stel je vervolgens hem of haar een vraag over jouw probleem.
Voorbeelden kennismaken Voorgezet onderwijs
- Zorgen voor kennismaking en het scheppen van een goede band tussen de leerlingen is doorgaans de taak van de mentor. Als vakdocent kun je hier een bijdrage aan leveren door in jouw lessen altijd aandacht te besteden aan kennismaken.
- Een voorbeeld van een kennismakingsoefening. Iedereen heeft verschillende kanten. In groepjes van 3 of 4 personen beschrijven leerlingen om de beurt vijf verschillende kanten van zichzelf. Vraag de groep goed naar elkaar te luisteren en vraag de leerlingen elkaar te laten uitpraten.
- pink – Waar ben je klein in?
- ringvinger – Waar ben je trouw aan?
- middelvinger – Waar heb je een hekel aan?
- wijsvinger – Waar wil je naar toe?
- duim – Waar ben je goed in?
N.B. Vooral voor leerlingen die zich stoer presenteren is de eerste vraag een eyeopener. De wat minder zelfverzekerde leerlingen profiteren van de “duim”-vraag.
Inleiding
‘Kennismaken’ is één van de vier modules van de invalshoek ‘Vriendelijk’ van Vriendelijk Orde Houden (VOH).
afbeelding 7: Vriendelijk (Overzicht)
Met deze module Kennismaken’ versterk je de band tussen jou en je leerlingen én geef je leerlingen de gelegenheid elkaar op een goede manier te leren kennen. Daarmee maak je orde.
Relatie voor prestatie
De uitspraak ‘relatie voor prestatie’ onderstreept de noodzaak om eerst kennis te maken met elkaar. Door elkaar op een goede manier beter te leren kennen, ontstaat wederzijds vertrouwen en kan iedereen geconcentreerd werken. Door aandacht te besteden aan kennismaken, zorg je voor verbinding en stimuleer je samenwerking. Kennismaken vindt niet alleen plaats tijdens de les. Ook tijdens informele momenten maken wij kennis met elkaar.
1 Belang van kennismaken
1.1 Kennismaken
Kennismaken zorgt voor verbinding en vertrouwen en vergroot de bereidheid om rekening met elkaar te houden. Zo ontstaat een aantrekkelijk leerklimaat en gaat iedereen ongestoord aan het werk.
Uitspraken van vmbo docenten in aflevering 4 van 100 dagen voor de klas
- Ik wil dat ik mij net zo veilig voel bij hen als zij bij mij.
- Je moet achter de maskers kijken (van de leerlingen). Dan besef je dat ze buiten schooltijd misschien meer lol hebben, maar ook meer zorgen.
- Leerlingen hebben vaak heel veel problemen. Als je daar oog voor hebt, als je daarvoor tijd inruimt op het moment dat de leerling dat even nodig heeft, dan ben je verbindend bezig.
1.2 Geen aandacht besteden aan kennismaken
Als je direct begint met lesgeven en je daartoe beperkt, mis je het vertrouwen van je leerlingen en is er tussen de leerlingen onderling ook geen vertrouwen. Ongemerkt loopt dan van alles spaak.
1.3 Starten met kennismaken
Je kunt op elk moment starten met aandacht besteden aan kennismaken. Maak bij je lesvoorbereiding kennismaken tot een onderdeel van elke werkvorm.
2 Persoonlijke verhalen – Johari venster
Vertel iets persoonlijks over jezelf, de leerlingen zijn hier benieuwd naar én geef leerlingen de kans om iets over zichzelf te vertellen (gelijkwaardigheid). Hiermee vergroot je het kwadrant linksboven van deze afbeelding.
Afbeelding 26: Johari venster
Hoe meer de onbekendheid verdwijnt, hoe meer iedereen zich kwetsbaar durft op te stellen.
Het vertellen van persoonlijke verhalen ligt aan de basis van VOH en is geruime tijd het speerpunt geweest van de Stichting Rapucation. Op meerdere scholen organiseerde onze Stichting ‘First ID‘ projecten waarbij leerlingen en docenten persoonlijke verhalen schreven en die met elkaar deelden met als doel het verbeteren van de sfeer op school.
Bekijk het voorbeeld van Johan ’t Hart die voor een First ID op zijn school, het Pieter Nieuwland College, zijn verhaal vertelde.
3 Aspecten van Kennismaken
Door kennis te maken, versterk je de band met je leerlingen.
3.1 Kennismaken door vragen stellen
- Vraag leerlingen wat ze al weten over jouw vakgebied. Daarmee betrek je de voorkennis van de leerlingen bij jouw lessen. Hiermee versterk je het eigenaarschap van de leerlingen over hun eigen leerproces.
- Vraag de leerlingen hun kennis op jouw vakgebied met elkaar te delen.
- Vraag leerlingen elkaar te helpen (samenwerken).
- Vraag bij het afsluiten van een onderwerp: Wat heb je bij de lesstof gemist? Wat had je eigenlijk willen leren? De suggesties van leerlingen verwerk je in je nieuwe aanpak. Hiermee voorkom je dat je fouten in je lesstof steeds opnieuw aanbiedt.
3.2 Ontwikkelen van identiteit
Besteed aandacht aan de afkomst van je leerlingen. In je lessen kun je aandacht besteden aan verschillende culturen. Daarbij kun je leerlingen vragen naar persoonlijke ervaringen. Zo geef je de leerlingen de kans om contact te maken met hun eigen herkomst, hun eigen identiteit. Betrek rolmodellen uit verschillende culturen bij je lessen. Kennis van de eigen cultuur is een voorwaarde voor het ontwikkelen van een identiteit. Wederzijds begrip en een goede band ontstaan door kennis te nemen van elkaars cultuur.
3.3 Ontwikkeling op vakgebied
Vraag regelmatig aan je leerlingen naar nieuwe ervaringen op jouw vakgebied. Je krijgt dan een indruk wie thuis zelfstandig verder gaat met je vak en daar kun je op inspelen. Zo benutten je leerlingen kansen om zich zowel op school als thuis te ontwikkelen. De school is voor de leerlingen een plaats waar ze vragen kunnen stellen. Thuis werken ze zelfstandig verder. Hierbij past het gezegde: “Mijn leren is spelen” en “Non scola sed vita discimus” (wij leren niet voor school, maar voor het leven).
Zo komt iedere leerling naar voren als een uniek persoon” (Gert Biesta).
4 Groepsvorming
Lees meer hierover bij samenwerken.
5 Samenvatting
Door aandacht te besteden aan kennismaken, ontstaat een hechte, sociale groep die goed kan samenwerken. Kennismaken zorgt voor verbinding en vertrouwen. Geef daarom elke les je leerlingen de ruimte kennis te maken met elkaar, met jou, met de lesstof en met de wereld. Door leerlingen van rol te laten wisselen, door ze elkaar te laten helpen en door het maken van verschillende groepsindelingen laat je je leerlingen op verschillende manieren met elkaar kennismaken.
- Verplaats je in de ander. Hoe is zijn/haar/hun situatie en wat zijn zijn/haar/hun wensen. Laat zien dat je zijn/haar/hun situatie herkent en geef pas oplossingen als daarom gevraagd wordt.
- Luisteren – Samenvatten – Doorvragen. Dit kun je gebruiken bij een oefening waarbij leerlingen elkaar leren kennen.
- Bij een verstoorde relatie met een leerling neem je als docent het initiatief om deze relatie te verbeteren. Daarvoor neem je de betreffende leerling apart en vraag je deze leerling hoe het komt dat deze zich niet goed kan concentreren. Betrek deze leerling bij het vinden van een oplossing. Naar aanleiding van dit gesprek maak je met deze leerling indien nodig (afwijkende) afspraken over hoe jullie voortaan met elkaar omgaan of over de plaats van de leerling in de groep.
- Verzin rustige oefeningen waarbij aandacht voor elkaar centraal staat. Hiermee voorkom je pesten. In een drukke en rommelige omgeving maken de leerlingen ook kennis met minder aangename aspecten van elkaar.
6 Video
Voorbeelden van kennismaken
0.17 Kennismaken aan het begin van de les door iedereen een hand te geven en door eventueel een praatje te maken
4.47 Bij het verlaten van de klas geef je iedereen een hand en kun je je leerlingen bedanken voor hun goede inzet.
In deze film zie je een jongen die uit eigen beweging iedereen groet bij de ingang van de school. Op deze aparte manier legt hij contact met zijn medescholieren. Hij ziet de waarde in van groeten bij de deur.
Vriendelijk Orde Houden gaf het advies om de leerlingen bij binnenkomst en vertrek een hand te geven. Groeten is enerzijds een middel om met elkaar in contact te komen. Anderzijds kun je tijdens het groeten op lichaamstaal van je leerlingen letten en daarop adequaat reageren (Houd bij het handen geven rekening met wat toegestaan is. Deze opmerking is toegevoegd augustus 2021).
2.55 een leerling neemt de leiding
Als een leerling de leiding neemt en de rol van dirigent op zich neemt, leert hij zijn klas als orkest kennen. Omgekeerd leert de klas hem als dirigent kennen. Zo ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor leerlingen om kennis te maken met elkaar. Deze kunnen bijdragen aan de autonomie van de groep. De leraar heeft in deze situatie de rol van coach.
